Do Kwon và nỗi sợ de-peg của tiền điện tử

Tòa án tại Hàn Quốc đã phát lệnh bắt giữ Do Kwon – người đồng sáng lập và CEO của Terraform Labs. Đây là công ty sở hữu đồng tiền số Terra Luna và TerraUSD, từng sụp đổ vào tháng 5 vừa qua.

Do Kwon là ai?

Do Kwon, sinh năm 1992 tại Hàn Quốc, là người sáng lập Terraform Labs, tổ chức đứng sau đồng tiền ổn định giá (stablecoin) UST, tiền điện tử Terra và Luna Foundation Guard. Sự bất ổn của giá UST cùng nỗ lực giải cứu bất thành của Kwon đã châm ngòi cho chiến dịch bán tháo khổng lồ trong thị trường tiền số, tạo nên hiệu ứng domino khiến toàn bộ thị trường “đỏ lửa”, đưa vốn hóa của thị trường trở về năm 2021 và chưa có dấu hiệu dừng lại.

Do Kwon và nỗi sợ de-peg của tiền điện tử -0
Luna sụp đổ khiến lĩnh vực tiền điện tử chịu những ảnh hưởng không nhỏ.

Năm 2021, Kwon nằm trong số 10 người có ảnh hưởng nhất lĩnh vực tiền điện tử. Trong bài viết về Kwon khi ấy, CoinDesk mô tả anh “thông minh, mọt sách, muốn làm những việc mang lại giá trị thực sự”.

Kwon tốt nghiệp ngành Khoa học máy tính tại Đại học Standford. Anh ta từng làm việc với vai trò kỹ sư tại Apple và Micrsoft. Tuy nhiên, hai ông lớn công nghệ đều không thể giữ chân kỹ sư 9x quá ba tháng vì công việc được mô tả là “nhàm chán”.

Dự án khởi nghiệp đầu tiên của Kwon năm 2016 là Anyfi - giải pháp mạng phân tán giúp mọi người có thể kết nối Internet. Anh nhanh chóng thành công với ý tưởng này, nhận về 1 triệu USD tài trợ từ các nhà đầu tư thiên thần và chính phủ Hàn Quốc.

Quá trình nghiên cứu công nghệ phân tán đưa anh đến với blockchain. Công nghệ chuỗi khối có cách thức hoạt động phần nào giống với ý tưởng về Anyfi. Một năm sau, chứng kiến thị trường tiền điện tử bùng nổ mà không mang đến giá trị sử dụng thực sự, Kwon quyết định tham gia với mong muốn tạo ra những thay đổi tích cực hơn.

Năm 2018, Kwon cùng người bạn đại học của mình là Nicholas Platias viết những dòng đầu tiên của hệ thống thanh toán phi tập trung, với ý tưởng giúp một người bình thường cũng có thể sử dụng. Đó là khởi nguồn của Terraform Labs.

Ban đầu, giải pháp của Terraform Labs được sử dụng trong nền tảng thương mại điện tử Chai, do Daniel Shin - cũng là đồng sáng lập của Terraform - xây dựng. Chai thành công vang dội, thu hút 2,5 triệu người dùng và giúp dự án nhận hàng chục triệu USD đầu tư từ nhiều quỹ lớn. Nhưng điều đó không giúp Kwon thỏa mãn mong muốn ban đầu. “Tôi muốn mở rộng phạm vi hơn nữa, không chỉ tập trung cho một sản phẩm đơn lẻ, mà là một nền kinh tế tổng thể với nhiều hơn một công ty”, Kwon nói.

Tham vọng này thúc đẩy kỹ sư trẻ tập trung vào xây dựng UST (TerraUSD) - một đồng tiền số ngang giá với USD, được xây dựng trên nền tảng công nghệ với hệ sinh thái của Terra. “Nó mang lại một trải nghiệm tốt hơn, điều mà các loại tiền khác đang thiếu”, Kwon nói.

Khác với những stablecoin như USDT, USDC vốn được bảo chứng bằng tiền thật, UST của Kwon được gọi là “stablecoin thuật toán”, sử dụng chính token Luna để giữ cân bằng. Một UST được sinh ra bằng cách đốt số token Luna trị giá một USD. Kwon tự tin vào cách làm của mình, bởi anh cho rằng chúng “giải phóng nhân loại khỏi các quy định và sự kiểm duyệt về tài chính”, hay nguy cơ bị đóng cửa do cơ quan quản lý - những rủi ro mà USDT hay USDC có thể gặp phải.

Do Kwon và nỗi sợ de-peg của tiền điện tử -0
Hệ thống tiền điện tử cần được kiểm soát và điều chỉnh phù hợp để tránh những vụ việc như Luna.

Để thúc đẩy UST, Kwon phát triển hệ sinh thái số sử dụng Terra blockchain, với những ứng dụng tương tự ứng dụng trong thị trường tài chính truyền thống. Ví dụ, nền tảng Anchor của họ hoạt động như một ngân hàng, cho phép người dùng gửi tiền và nhận lãi, với lãi suất gần 20%, cao gấp nhiều lần so với ngân hàng.

Hay nền tảng Mirror giúp tạo ra các loại tài sản số dựa trên tài sản thực tế, nhằm giúp giao dịch trên môi trường số mọi lúc mọi nơi. Tuy nhiên, Mirror đã khiến Kwon bị Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch Mỹ (SEC) “tuýt còi” vì đưa các cổ phiếu lên nền tảng mà không đăng ký, trong khi Anchor cũng bị nghi ngờ là một kế hoạch Ponzi vì mức lãi suất cao không tưởng.

Bất chấp những tranh cãi đó, Terra vẫn trở thành một trong những dự án được kỳ vọng trong thế giới tiền điện tử. Đầu tháng 1-2021, Terraform Labs đã nhận khoản đầu tư 25 triệu USD từ quỹ Galaxy Digital của Mike Novogratz. Tỷ phú này thậm chí còn xăm chữ Luna lên cánh tay của mình để thể hiện sự ủng hộ Kwon. Hai tháng sau, sự ra mắt của Anchor đã giúp nhà sáng lập này nhận thêm 150 triệu USD đầu tư từ Pantera Capital và BlockTower Capital. Token Luna đạt đỉnh 119 USD vào tháng 4 vừa qua và đồng tiền số của Terra cũng vào trong top những tiền số có giá trị nhất hành tinh.

Trong vai trò sáng lập, Kwon phản ứng gay gắt trước những lời chỉ trích dự án của mình. Anh từng gọi những người phản đối là “những con gián”, hay “kẻ ngu ngốc”. Sau khi nhận trát hầu tòa của SEC trong một sự kiện của giới blockchain năm 2021, Kwon thậm chí kiện ngược SEC vì lý do vi phạm các quy tắc. Khi bị một số tài khoản Twitter dự báo giá của token Luna sẽ giảm mạnh, Kwon chi 11 triệu USD để thực hiện vụ cá cược với họ vì tin đồng tiền này sẽ có giá trị trên 88 USD vào tháng 3-2023. Thế nhưng diễn biến sau đó khiến Luna mất giá đến gần 100% chỉ còn khoảng 0,1 USD/Luna

LUNA và nỗi lo De- peg của tiền điện tử

Cụm từ “de-peg” xuất hiện ngày càng nhiều trong giới tiền số và là một trong những yếu tố lớn khiến thị trường lao dốc không phanh. Điều này không chỉ khiến các nhà đầu tư nhỏ lẻ bị ảnh hưởng, ngay cả những tổ chức lớn nắm giữ hàng tỷ USD cũng hứng chịu thiệt hại và đối mặt nguy cơ phá sản.

Trong ngành tiền số, “de-peg” là thuật ngữ nói về việc một token không còn giữ được tỷ giá đã thiết lập cố định trước đó trên một loại tiền tệ. Tính đến giữa năm 2022, có khoảng 5 vụ de-peg diễn ra và ảnh hưởng không nhỏ tới thị trường chung. Tình trạng này gây chú ý hồi tháng 4, khi thuật toán cân bằng giữa Terra (Luna) và UST biến động mạnh khiến cả hai loại tiền số mất gần hết giá trị, bất chấp những nỗ lực kiềm chế.

Luna là token quản trị dự án của blockchain Terra, đóng vai trò quan trọng đối với UST và các stablecoin thuộc mạng này. Về nguyên tắc, UST là nguyên liệu tạo ra Luna và ngược lại, Luna cũng cần thiết để đúc UST. Tương quan giữa nguồn cung Luna/UST sẽ duy trì tỷ giá UST luôn xấp xỉ với USD.

Khi giá UST thấp, người chơi sẽ mua và đổi thành Luna để kiếm lời. Ngược lại, khi giá UST cao, người chơi có thể đổi số Luna tương đương một USD thành một UST để ăn chênh lệch. Luna có mối liên hệ mật thiết với UST. Token này có tổng cung 1 tỷ coin. Nếu mạng lưới vượt quá 1 tỷ, mạng Terra sẽ đốt Luna cho đến khi nguồn cung trở lại mức cân bằng.

Chất xúc tác dẫn đến đà lao dốc là hàng loạt đợt rút tiền lớn khỏi Anchor Protocol, một dạng ngân hàng tiền số được Terraform thành lập. Những nền tảng như vậy được các nhà đầu tư sử dụng để thu lời bằng cách cho vay. Tính đến đầu tháng 5, giới đầu tư đã đổ lượng tiền Luna tương đương hơn 14 tỷ USD vào Anchor. Phần lớn nguồn cung stablecoin cũng nằm trên nền tảng này.

Lượng giao dịch lớn trên Anchor khiến thuật toán cân bằng giữa UST và Luna biến động mạnh, gây tình trạng de-peg đối với UST. Khi UST bị de-peg, người chơi vẫn chuyển đổi UST về Luna theo đúng thuật toán cân bằng để giảm nguồn cung. Dù vậy, lượng chuyển UST tăng đột biến kéo theo đồng Luna bị hạ giá mạnh. Kết quả là UST không còn duy trì mức 1 USD/đồng còn Luna cũng bị sập giá.

Do Kwon và nỗi sợ de-peg của tiền điện tử -0
Do Kwon.

Một vụ de-peg cũng diễn ra với quy mô tương tự vào đầu tháng 6, liên quan đến tiền số Ether (ETH) và ánh xạ stETH được công ty Lido Finance phát hành. Nền tảng này cho phép người dùng gửi tiết kiệm bằng ETH, nhưng được chuyển thành stETH. Về cơ bản, hai token này có giá ngang nhau và được tham chiếu (peg) với nhau.

Cặp stETH/ETH de-peg ngày 13-6, trong đó stETH chỉ có thể đổi được 0,95-0,96 ETH, tương đương chênh lệch lên tới 2%-5% so với mức peg của ETH. Nguyên nhân bắt nguồn từ việc quá trình nâng cấp ETH 2.0 diễn ra không đúng kế hoạch và có thể tiếp tục bị trì hoãn, dẫn đến tâm lý lo lắng của nhà đầu tư trong bối cảnh thị trường liên tục đối mặt các diễn biến xấu.

Theo dữ liệu của CoinMarketCap, ETH giảm hơn 12% trong 24 giờ sau đó, xuống mức 1.140 USD mỗi đồng, thấp nhất trong hơn một năm qua. Các quỹ lớn, điển hình là Alameda Research, bắt đầu chuyển đổi lượng lớn stETH sang ETH để phòng ngừa rủi ro, khiến stETH tiếp tục mất giá.

Động thái này kéo theo tâm lý bất ổn tới các quỹ đầu tư khác khi họ đều nắm lượng lớn stETH. Celsius Network, một trong những nền tảng vay và cho vay crypto lớn nhất thế giới, gây chấn động hôm 13-6 khi thông báo không chấp nhận các yêu cầu chuyển hoặc rút tiền trong một khoảng thời gian không xác định.

De-peg khiến 445.000 stETH mất giá trị ban đầu sau khi chuyển đổi sang ETH Celsius bắt đầu thế chấp stETH trên các nền tảng cho vay khác nhau để lấy thanh khoản duy trì dịch vụ của mình. Thị trường diễn biến ngày càng xấu khi Bitcoin (BTC) ngày càng sụt giá, khiến tài sản thế chấp của Celsius chạm ngưỡng thanh lý và đẩy nền tảng này vào nguy cơ phá sản.

De-peg là thảm họa và nỗi ám ảnh lớn nhất trên toàn bộ thị trường tính tới thời điểm hiện tại. Từ nhà đầu tư nhỏ lẻ cho tới các quỹ hàng đầu nắm hàng tỷ USD đều không tránh khỏi ảnh hưởng nặng nề của de-peg.

“Bài học lớn từ UST sẽ thúc đẩy nỗ lực điều chỉnh hệ thống tiền số, đặc biệt là stablecoin. Đây có thể là những khoản đầu tư mang lại lợi nhuận lớn, nhưng nguy cơ mất trắng cũng rất cao. Vì vậy, nhà đầu tư phải luôn đảm bảo rằng họ hiểu những gì đang làm”, thượng nghị sĩ Mỹ Pat Toomey phát biểu.

Theo An ninh Thế giới