Thông điệp bất thường của Trung Quốc với Zimbabwe
Báo Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) cho hay, trong nhiều năm qua các doanh nghiệp Trung Quốc hứng nhiều cáo buộc về việc không minh bạch trong hoạt động và phá hoại hệ sinh thái trong khi tìm kiếm nguyên liệu thô tại châu Phi.
Nhưng vào tuần trước, khi Zimbabwe thu hồi quyết định cấp phép cho các công ty Trung Quốc khai khoáng ở công viên quốc gia Hwange của nước này, Trung Quốc đã lên tiếng "chỉ dẫn" quốc gia châu Phi về vấn đề minh bạch.
Đại sứ Trung Quốc tại Zimbabwe Guo Shaojun nói rằng ông muốn chính phủ bản địa minh bạch hơn và "tận dụng nguồn lợi từ khai khoáng để phát triển đất nước và cải thiện đời sống của người dân". SCMP bình luận, thông điệp của ông Guo tương tự với thái độ thường thấy ở các nhà ngoại giao Mỹ hay châu Âu.
Zimbabwe cần thực thi luật pháp và các quy định để tăng cường sự minh bạch của doanh nghiệp trong ngành khai khoáng, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng bền vững của doanh nghiệp - Guo nói trong thông cáo hôm 10/9.
Nhà ngoại giao Trung Quốc cũng muốn tất cả doanh nghiệp khai thác khoáng sản phải được giám sát để xác định họ có hoạt động hợp pháp, có tuân thủ chính sách lao động và bảo vệ môi trường của Zimbabwe hay không, cũng như các công ty có giao dịch khoáng sản qua các kênh đúng pháp luật không.
Theo SCMP, quan điểm trên hiếm khi được thể hiện ở một quan chức chính phủ Trung Quốc, khi nó trái với chính sách nhất quán được Bắc Kinh tuyên bố rằng nước này không can thiệp vào công việc nội bộ của các nước khác. Đáng chú ý hơn khi ông Guo nêu thông điệp giữa bối cảnh các doanh nghiệp Trung Quốc đang ở trung tâm tranh cãi về hoạt động khai khoáng ở công viên quốc gia của Zimbabwe.
Zimbabwe đã ban hành lệnh cấm hoạt động đối với hai công ty Trung Quốc - gồm Zhongxin Coal Mining Group và Afrochine Smelting - tại công viên quốc gia Hwange, sau khi các nhà vận động môi trường kiện chính phủ ra tòa nhằm tránh "suy thoái hệ sinh thái" tại công viên này.
Một nhóm hoạt động môi trường đã đệ đơn lên Tòa án cấp cao Zimbabwe ngày 8/9/2020 yêu cầu ngưng khai thác than ở công viên quốc gia Hwange (Ảnh: AP)
Hàng loạt dự án quy mô
Công viên Hwange là nơi cư trú của hơn 45.000 con voi, trước đó đã được chính phủ Zimbabwe cấp phép cho doanh nghiệp Trung Quốc tiến hành khai thác than.
Giám đốc điều hành của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) Inger Andersen hoan nghênh lệnh cấm của Zimbabwe, gọi đây là "quyết định hoàn toàn đúng đắn".
"Chúng ta không cần thêm các mỏ than mới. Bảo vệ sự đa dạng sinh học là điều quan trọng đối với con người và hành tinh," bà Andersen nói.
Giấy phép của 2 doanh nghiệp Trung Quốc bị thu hồi sau khi hàng chục con voi bị phát hiện chết trong công viên Hwange do nghi ngờ nhiễm khuẩn.
Một năm trước, Trung Quốc cũng hứng chỉ trích khi nhập khẩu 30 chú voi con từ Hwange - hành động đi ngược lại Công ước về thương mại quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES), trong đó cấm mua bán động vật hoang dã.
Trung Quốc hiện là nhà đầu tư và nhà cấp vốn lớn nhất cho Zimbabwe. Ngoài mỏ than, doanh nghiệp Trung Quốc cũng khai thác các mỏ vàng, kim cương cùng nhiều khoáng sản khác ở nước này. Bắc Kinh là đồng minh ngoại giao và kinh tế then chốt của Zimbabwe kể từ khi Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) áp cấm vận lên chính quyền của cựu Tổng thống Robert Mugabe.
Tại Kenya, các công ty Trung Quốc cùng đối tác địa phương cũng vấp phải rào cản lớn hồi năm 2019, khi một tòa án ra lệnh ngưng dự án xây dựng nhà máy nhiệt điện than trị giá 2 tỷ USD, do các nhà môi trường lý giải dự án này gây nguy hại cho một Di sản văn hóa thế giới được UNESCO công nhận ở thị trấn ven biển Lamu. 1.2 tỷ trong số 2 tỷ USD nguồn vốn của dự án được rót từ Ngân hàng công thương Trung Quốc (ICBC).
SCMP cho hay, Bắc Kinh đang cấp vốn cho 8 dự án nhiệt điện ở châu Phi, bất chấp nền kinh tế số 2 thế giới đã cam kết cắt giảm khí thải theo Hiệp định Paris.
Cuộc đối đầu giữa doanh nghiệp Trung Quốc với các nhóm môi trường diễn ra khắp châu Phi, từ Kenya tới Mozambique, Nigeria và Congo. Trung Quốc bị cáo buộc hủy hoại hệ sinh thái để săn tìm các sản phẩm như dầu, kim loại, gỗ, cát...
Tổ chức môi trường Greenpeace đánh giá nhu cầu gia tăng của Trung Quốc đối với vật liệu gỗ đang gây sức ép lên hệ thống rừng ở lưu vực sông Congo - vùng rừng nhiệt đới lớn thứ hai thế giới sau Amazone ở Mỹ-La tinh.
Trung Quốc là nhà nhập khẩu gỗ lớn nhất của các nước vùng Trung Phi. Doanh nghiệp Trung Quốc giờ đây quản lý các khu rừng được nhượng quyền tương đương 25% diện tích rừng nhượng quyền được phân bổ ở lưu vực Congo - theo Greenpeace Africa.
(Ảnh: Brent Stirton/Getty Images)
Tranh cãi xoay quanh công cuộc khai thác của Trung Quốc ở châu Phi
Tal Harris, điều phối viên quốc tế của Greenpeace Africa tại Dakar, Senegal, khen ngợi chính phủ Trung Quốc đã đi đầu trong những chương trình trồng và tái tạo rừng ấn tượng, nhưng "không thể chấp nhận các công ty Trung Quốc được phép hủy hoại khu rừng nhiệt đới lớn thứ 2 thế giới".
Trung Quốc cũng đang tài trợ chương trình trồng rừng của họ thông qua sáng kiến Vành đai, Con đường, nhưng Greenpeace Africa tin rằng điều quan trọng và cần thiết là quản lý doanh nghiệp của nước này ở hải ngoại nhằm tránh gây tổn hại đến những môi trường sống tự nhiên trọng yếu.
Elizabeth Losos, nhà nghiên cứu tại Viện giải pháp chính sách môi trường, Đại học Duke, Mỹ, cho hay Trung Quốc cũng có những chính sách tích cực để thúc đẩy phát triển bền vững ở châu Phi, tuy nhiên vẫn có khoảng cách lớn "giữa ý định và dự án trên thực địa".
David Shinn, giáo sư tại Trường Quan hệ quốc tế Elliott, Đại học George Washington, Mỹ, cho rằng tình trạng tham nhũng trong các chính quyền ở châu Phi cũng là một phần nguyên nhân. Ông Shinn đã thực hiện nghiên cứu về tác động của các khoản đầu tư từ Trung Quốc tại châu Phi.
Theo Shinn, tình trạng tham nhũng khiến "giới chức châu Phi thường 'mắt nhắm mắt mở' trước các hoạt động phi pháp hay hủy hoại môi trường. Các quan chức và lâm tặc ở châu Phi ít nhất cũng đã đồng lõa với công ty Trung Quốc".
Theo Soha
In bài viết