Nguồn: Hanin Ghaddar, “Will Hezbollah Choose to Keep Its Word – or Its Arsenal?,” Foreign Policy, 23/09/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Trong vòng chưa đầy một tuần, Israel đã làm suy yếu đáng kể năng lực quân sự, hệ thống thông tin liên lạc, và chuỗi chỉ huy của Hezbollah. Đầu tiên, việc một loạt máy nhắn tin và bộ đàm phát nổ đã làm suy yếu khả năng liên lạc của nhóm. Sau đó, vào ngày 20/09, vụ ám sát Ibrahim Aqil – cùng với 14 chỉ huy cấp cao khác của Lực lượng Radwan – trở thành thất bại lớn đối với đơn vị chỉ huy và ban lãnh đạo cấp cao nhất của nhóm chiến binh Lebanon, Hội đồng Jihad. Trong số những thành viên sáng lập cơ cấu quân sự của Hezbollah, giờ chỉ còn một mình Ali Karaki sống sót.

Các diễn biến leo thang này diễn ra sau khi các nhà lãnh đạo Israel quyết định đối đầu với mối đe dọa liên tục mà Hezbollah gây ra cho miền bắc Israel. Hôm Thứ Hai ngày 16/09, nội các an ninh của Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã quyết định đặt ra một mục tiêu chiến tranh mới: đưa người dân Israel trở về miền bắc đất nước một cách an toàn.

Tuy nhiên, thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah nhất định không nhượng bộ. Trong bài phát biểu vào ngày 19/09, Nasrallah đã thể hiện quyết tâm tấn công miền bắc Israel. Dù thừa nhận những tiến bộ công nghệ của Israel, nhưng ông từ chối lùi bước và đe dọa rằng “không có sự leo thang quân sự, không có vụ giết chóc, không có vụ ám sát, và không có cuộc chiến toàn diện nào có thể đưa người dân trở lại biên giới”.

Ngay sau bài phát biểu của ông, một phát ngôn viên của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tuyên bố rằng Israel đã tấn công khoảng 30 bệ phóng tên lửa và cơ sở hạ tầng của Hezbollah, vốn chứa khoảng 150 nòng phóng. IDF cũng tấn công các kho vũ khí của Hezbollah ở nhiều khu vực thuộc miền nam Lebanon, theo sau là các cuộc tấn công dữ dội hơn vào cuối tuần, với việc Israel tuyên bố vào ngày 21/09 rằng họ đã phá hủy 400 bệ phóng tên lửa trên khắp miền nam Lebanon và Thung lũng Beqaa. Quy mô của các cuộc tấn công này cho thấy sự sẵn sàng leo thang và mong muốn mở rộng phạm vi mục tiêu của Israel.

Bất chấp những lời kêu gọi dốc toàn lực, Israel đến nay vẫn chưa đưa ra quyết định về việc phát động một cuộc chiến toàn diện hoặc xâm lược trên bộ. Một quyết định như vậy sẽ gây ra nhiều thiệt hại cho nước này và cơ sở hạ tầng dân sự của họ, đặc biệt là nếu Hezbollah phóng các tên lửa tiên tiến nhất của mình. Dường như Israel đang quyết tâm thúc đẩy Hezbollah thay đổi chiến lược và xem xét lại sự tham gia của mình vào cuộc xung đột mà nhóm này đã khởi xướng vào ngày 08/10/2023, một ngày sau các cuộc tấn công của Hamas vào Israel.

Hezbollah hiện phải đối mặt với hai lựa chọn: hoặc bảo toàn những tài sản quân sự và lãnh đạo còn sót lại, hoặc duy trì mối đe dọa đối với miền bắc Israel.

Những tổn thất mà Hezbollah gánh chịu tuần trước là rất lớn, nhưng thật ra, nhóm này đã thua trong cuộc chiến răn đe từ nhiều tháng trước. Kể từ tháng 10 năm ngoái – khi Hezbollah quyết định tấn công Israel để ủng hộ Hamas – Israel đã thành công trong việc làm suy yếu năng lực quân sự của nhóm này bằng các cuộc tấn công có mục tiêu chính xác, và họ đã làm vậy mà không gây ra nhiều thương vong cho dân thường. Trong năm qua, Israel đã giết chết hơn 500 người – hầu hết là các chiến binh Hezbollah – bao gồm các chỉ huy cấp cao và tinh nhuệ, như Wissam al-Tawil, Taleb Abdullah, Fuad Shukr, và nhiều người khác.

Ngoài ra, cơ sở hạ tầng quân sự của Hezbollah ở phía nam Sông Litani đã bị phá hủy, cùng với một lượng lớn các kho vũ khí và cơ sở hạ tầng quân sự trên khắp Lebanon. Các phản ứng của nhóm này chủ yếu tập trung vào miền bắc Israel, nhắm vào các căn cứ quân sự và cơ sở hạ tầng, nhưng cố gắng tránh gây thương vong cho dân thường, các thành phố lớn, và cơ sở hạ tầng dân sự.

Vào đầu cuộc chiến, mục tiêu của Hezbollah và Iran – hậu thuẫn chính của nhóm này – là gặt hái lợi ích từ bất kỳ giải pháp chính trị hoặc ngoại giao nào nhằm chấm dứt cuộc chiến Israel-Hamas ở Gaza. Tuy nhiên, trong quá trình đó, họ đã đạt được một kỳ tích chưa từng có – di chuyển vùng đệm từ miền nam Lebanon sang miền bắc Israel. Khoảng 60.000 người Israel đã phải di dời trong nước, và Hezbollah đã nói với các cử tri của mình rằng đây là thành tựu lớn nhất từ trước đến nay của họ trước Israel. Sẽ rất khó để rút lại tuyên bố này.

Nếu Israel mở rộng phạm vi mục tiêu để tấn công các tài sản quân sự tiên tiến, chẳng hạn như các kho lưu trữ và sản xuất tên lửa dẫn đường chính xác, Hezbollah có thể phải xem xét lại mối đe dọa của mình đối với miền bắc Israel. Nhóm này giờ đây đang đi trên một lằn ranh mong manh giữa các tài sản và lời đe dọa của mình, và câu hỏi đặt ra là họ có thể chịu đựng thêm bao nhiêu tổn thất nữa.

Israel xem đây là cơ hội để tiến xa hơn nữa – và tăng cái giá phải trả của Hezbollah cho đến khi nó trở thành cái giá không thể trả nổi. Dù một cuộc chiến toàn diện giữa Israel và Hezbollah thực sự có khả năng xảy ra, cả hai bên vẫn ưa chuộng một giải pháp ngoại giao. Israel đang cố gắng chỉ tấn công có mục tiêu, còn Hezbollah đang cố gắng hết sức để không khiêu khích Israel hoặc bị buộc phải sử dụng và lãng phí các tài sản quân sự có giá trị nhất của mình – cụ thể là các tên lửa chính xác – mà Iran xem là phương án bảo hiểm.

Thật vậy, Israel có thể quyết định leo thang để tránh chiến tranh, nghĩa là họ sẽ thúc đẩy Hezbollah chấp nhận giải pháp ngoại giao duy nhất trên bàn đàm phán – giải pháp do Amos Hochstein (phái viên Mỹ về các vấn đề năng lượng quốc tế) đưa ra nhằm tách Lebanon khỏi Gaza và thực hiện Nghị quyết 1701 của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, theo đó chấm dứt cuộc chiến năm 2006 giữa Israel và Hezbollah. Điều này có nghĩa là Hezbollah sẽ phải chấp nhận một thỏa thuận ngừng bắn riêng, rút quân đội về phía bắc Sông Litani, cách biên giới gần 30km, và cho phép những người Israel di tản trở về miền bắc đất nước họ một cách an toàn.

Cho đến tuần trước, Israel và Hezbollah vẫn đang đi trên một ranh giới rất mong manh giữa một cuộc chiến toàn diện với một mô hình tấn công và phản ứng được tính toán kỹ lưỡng.

Hezbollah giờ đã mất cơ sở hạ tầng quân sự, chỉ huy, và vũ khí, nhưng quan trọng hơn, họ đã mất an ninh và lòng tin trong hàng ngũ. Sau mỗi vụ ám sát hoặc tấn công, và đặc biệt là với các vụ nổ hàng loạt máy nhắn tin và radio, Hezbollah đang lo rằng các đặc vụ tình báo Israel đã xâm nhập sâu hơn vào hàng ngũ của mình. Và các chiến binh Hezbollah cũng mất lòng tin lẫn nhau, vì sợ rằng bất kỳ ai cũng có thể là gián điệp của Israel.

Nhóm này cũng mất lòng tin vào công nghệ và không còn hệ thống liên lạc đáng tin cậy nào mà họ có thể dựa vào để phản ứng trong các chiến dịch quân sự hoặc chiến tranh. Cách duy nhất còn lại là giao tiếp bằng lời, mà các nhà lãnh đạo của họ đã dùng đến khi cuộc họp trực tiếp giữa Akil và Lực lượng Radwan được lên lịch – và sau đó bị tấn công bởi một cuộc không kích của Israel. Mức độ xâm nhập sâu hơn những gì họ nghĩ.

Ngoài ra, Hezbollah đã đánh mất lòng tin của cộng đồng của mình. Nếu họ không thể tự bảo vệ mình, thì làm sao họ có thể bảo vệ được cử tri và những người ủng hộ? Sẽ rất khó để các chiến binh đảm bảo an toàn và an ninh cho cộng đồng nếu họ đi loanh quanh rồi bất chợt “phát nổ” ngay giữa cộng đồng. Tệ hơn, Hezbollah đã không còn là câu chuyện thành công của Iran trong khu vực.

Việc Israel có thể giết Shukr và Akil ngay giữa thành trì của họ ở vùng ngoại ô Dahiyeh miền nam Beirut là một vụ xâm nhập nghiêm trọng. Tuy nhiên, đối với giới lãnh đạo Hezbollah, điều đáng lo ngại hơn nhiều là họ đã mất đi yếu tố bất ngờ, vốn luôn là một phần trong chiến lược quân sự của họ. Hồi tháng 8, Israel đã biết chính xác khi nào và bằng cách nào Hezbollah sẽ trả đũa vụ Shukr, khi IDF phát động một cuộc tấn công phủ đầu vào cơ sở hạ tầng của nhóm này, bao gồm cả các bệ phóng mà họ đã chuẩn bị cho chiến dịch.

Tất cả những tổn thất này, cùng với việc Hezbollah đến nay vẫn bất lực trong việc tiến hành một phản ứng quân sự hiệu quả chống lại Israel, đã khiến nhóm này phải nhục nhã. Nhưng ở cấp độ quân sự, điều này còn tệ hơn: Hezbollah đang bị răn đe hơn bao giờ hết.

Nhóm này vẫn có thể phục hồi sau mất mát, xây dựng lại mạng lưới liên lạc, chống lại tình báo Israel, và lấy lại lòng tin trong cộng đồng. Nhưng tất cả những việc này đều cần nhiều thời gian, một món hàng xa xỉ mà Hezbollah có lẽ không đủ khả năng mua được.

Giờ đây, bất kỳ phản ứng nào trước sự leo thang của Israel đều đòi hỏi nhóm chiến binh này phải giải quyết những mối quan ngại sau:

Đầu tiên, nếu không có hệ thống liên lạc phù hợp, Hezbollah không thể phối hợp về mục tiêu, phản ứng, hoặc hậu cần. Họ cũng không thể dễ dàng sử dụng thông tin liên lạc bằng lời nói hoặc văn bản – tương tự như hệ thống mà Hamas hiện đang sử dụng bên trong các đường hầm ở Gaza. Lebanon lớn hơn nhiều so với Gaza, và nếu không có hệ thống liên lạc hiệu quả và nhanh chóng, khả năng tiến hành chiến tranh của Hezbollah sẽ bị suy giảm đáng kể.

Thứ hai, nhiều quan chức cấp cao của Hezbollah đã bị giết hoặc bị thương. Các máy nhắn tin phát nổ đã đánh trúng nhiều điệp viên cấp cao và cấp trung của nhóm. Lô hàng chứa 5.000 máy nhắn tin, và chỉ riêng lực lượng chiến đấu của Hezbollah đã được ước tính bao gồm ít nhất 20.000 chiến binh. Máy nhắn tin được cung cấp cho các quan chức và chiến binh có kỹ năng và nhiệm vụ đặc biệt, nghĩa là những người cần được bảo vệ. Gia đình của các thành viên Hezbollah trong Quốc hội Lebanon và các chỉ huy cấp cao, cũng như các nhân viên an ninh cấp cao, nằm trong số những người thương vong – chưa kể đến Đại sứ Iran tại Lebanon, người được cho là đã ở rất gần một thiết bị phát nổ.

Cuối cùng, Hezbollah vẫn chưa hiểu được mức độ thâm nhập sâu rộng của tình báo Israel. Các nguồn tin thân cận với nhóm này nói với Foreign Policy rằng các nhà lãnh đạo của nhóm đang xem xét từng thiết bị điện tử mà họ sở hữu, và họ lo ngại rằng xe hơi, xe máy, và thậm chí cả các nhà máy tên lửa tiên tiến của họ đều bị gài bẫy và có thể phát nổ bất cứ lúc nào.

Nhóm này sẽ phải tiến hành một cuộc điều tra chuyên sâu để đảm bảo rằng các vật dụng khác không bị người Israel xâm nhập hoặc làm tổn hại, và việc này sẽ mất nhiều tuần. Và nếu Hezbollah lo sợ rằng các cơ sở tên lửa của mình bị gài bẫy hoặc bị theo dõi, việc di chuyển an toàn các vũ khí này đến bệ phóng là điều rất khó.

Chính phủ Israel dường như cho rằng thất bại của Hezbollah là cơ hội tốt để IDF phát động một cuộc chiến nhằm hủy hoại thêm năng lực của nhóm này. Nhưng một cuộc chiến tương tự như cuộc chiến năm 2006 có thể gây ra thiệt hại lớn cho Israel mà không dẫn đến việc loại bỏ mối đe dọa từ Hezbollah. Hơn nữa, nó có thể dẫn đến sự cô lập quốc tế lớn hơn và nhiều thương vong dân sự hơn cho cả hai bên, cũng như có nguy cơ xảy ra chiến tranh khu vực trên nhiều mặt trận.

Những gì IDF và cơ quan tình báo của họ, Mossad, đã đạt được trong tuần qua là rất hiệu quả. Nhưng không cần phải có một cuộc chiến toàn diện – thứ sẽ gây ra tổn thất cho dân thường, hồi sinh “trục kháng cự,” và thống nhất dư luận khu vực và quốc tế chống lại Israel.

Cho đến khi đạt được giải pháp dài hạn, kịch bản tốt nhất là Hezbollah chấp nhận một lệnh ngừng bắn riêng biệt, tách biệt khỏi cuộc chiến ở Gaza. Thông điệp ngoại giao từ Mỹ và các đồng minh cần tập trung vào mục tiêu này và gây sức ép buộc Hezbollah phải tách rời hai mặt trận. Đối với Iran và Hezbollah, không gì quan trọng hơn tài sản quân sự của họ, đặc biệt là tên lửa chính xác.

Những nỗ lực ngoại giao của Mỹ cần tận dụng sự dễ bị tổn thương của Hezbollah. Ngoài việc buộc nhóm này chấp nhận lệnh ngừng bắn riêng, các cuộc đàm phán nên tập trung vào việc ngăn chặn một cuộc chiến toàn diện, cho phép cư dân từ cả hai bên trở về nhà và làm suy yếu các câu chuyện về chiến thắng và khả năng kháng cự của Hezbollah và Iran.

Nghị quyết 1701 của Liên Hiệp Quốc không bền vững vì nó không bao gồm các biện pháp trừng phạt, và Hezbollah cuối cùng sẽ vi phạm nó. Do đó, một chính sách dài hạn sẽ phải được thiết kế sau khi đạt được lệnh ngừng bắn, để kiềm chế Hezbollah ở Lebanon – một chính sách sẽ cắt đứt các tuyến đường cung cấp vũ khí của nhóm này từ Tehran qua Iraq và Syria, cũng như giúp nhà nước Lebanon giành lại chủ quyền trong các vấn đề về chiến tranh và hòa bình.

Theo Nghiên cứu Quốc tế

Hanin Ghaddar là nghiên cứu viên cấp cao tại Viện Washington về Chính sách Cận Đông và là tác giả của nghiên cứu “Hezbollahland: Mapping Dahiya and Lebanon’s Shia Community” (xuất bản năm 2022).