Theo hãng tin Reuters ngày 4/6, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã ca ngợi chiến dịch có mật danh “Mạng nhện”, dù mức độ tổn thất quân sự của Nga vẫn chưa rõ ràng. Ông nói rằng trong số 41 máy bay bị hư hỏng, một nửa không thể sửa chữa được.
Các cuộc tấn công nhắm vào ít nhất bốn căn cứ không quân của Nga, trong đó xa nhất là căn cứ Belaya ở vùng Irkutsk thuộc Siberia, cách Kiev khoảng 4.850 km.
Các căn cứ bị tấn công gồm: Căn cứ không quân Olenya (cách Kiev 1.982 km); Căn cứ không quân Ivanovo (1.017 km); Căn cứ không quân Dyagilevo (781 km); Căn cứ không quân Belaya (4.849 km)
Theo giới chức Ukraine, chiến dịch huy động 117 thiết bị bay không người lái (UAV) được bí mật vận chuyển vào Nga. Các UAV này được giấu dưới mái che có thể thu gọn của các túp lều gỗ, đưa tới gần các căn cứ quân sự và điều khiển từ xa để nhắm vào các máy bay ném bom chiến lược có khả năng mang vũ khí hạt nhân. Trong một số trường hợp, trí tuệ nhân tạo được sử dụng để dẫn đường cho thiết bị bay đến mục tiêu.
Ngày 4/6, giới chức Nga cho biết đang cân nhắc các phương án quân sự để đáp trả các cuộc tấn công sâu trong lãnh thổ Nga và cáo buộc phương Tây dính líu đến các vụ này.
Cho tới nay, mối đe dọa tấn công chính của Ukraine trong cuộc chiến là các UAV tầm xa, từng đánh trúng các mục tiêu sâu trong nước Nga như nhà máy lọc dầu, căn cứ quân sự và kho vũ khí.
Tuy nhiên, dù công nghệ được cải tiến và sản xuất gia tăng, nhưng những thiết bị bay này không đủ tầm bay 5.000 km và dễ bị phát hiện khi xâm nhập không phận Nga, khiến hệ thống phòng không bắn hạ được phần lớn.
Chiến dịch ngày 1/6, bao gồm cả vụ tấn công căn cứ Belaya, dựa vào mối đe dọa khác: các thiết bị bay cỡ nhỏ được phóng từ những vị trí chỉ cách vài km.
Yếu tố bất ngờ là then chốt, khiến quân đội Nga không kịp triển khai hệ thống phòng không di động hay áp dụng biện pháp gây nhiễu điện tử để vô hiệu hóa thiết bị bay.
Diễn biến cuộc tấn công
Theo Cơ quan An ninh Ukraine (SBU), các đặc vụ nước này đã đưa UAV vào Nga và giấu trong khoảng trống dưới mái của những túp lều bằng gỗ.
Một hình ảnh được phía Ukraine công bố cho thấy khoảng 20 thiết bị bay bốn cánh quạt được đặt trong các hốc gỗ bên dưới mái lều.
Đoạn video do Reuters xác minh cho thấy mái của ít nhất một lều gỗ đã được mở để đưa thiết bị bay đến điểm hẹn.
Vào ngày xảy ra cuộc tấn công, cơ chế ẩn bên trong xe tải tự động kéo mái ra, lộ bệ phóng thiết bị bay bên trong.
Hàng trăm thiết bị bay FPV đã được phóng từ các xe tải, nhắm vào hàng chục máy bay Nga đang đỗ dưới mặt đất.
Theo hãng truyền thông độc lập Baza ở Nga, nghi phạm chính là một người Ukraine 37 tuổi, từng chuyển đến vùng Chelyabinsk trong những năm gần đây.
Theo Baza, người này mở công ty vận tải từ tháng 10/2024 và mua nhiều xe tải vào tháng 12/2024. Chính từ các xe này, thiết bị bay đã được phóng đi.
Baza cho biết các lái xe bốn xe tải dường như không biết về hàng hóa mình chở và họ được chỉ đạo đưa các túp lều gỗ đến nhiều địa điểm khác nhau trên khắp Nga.
Khi gần đến nơi, lái xe được chỉ dẫn qua điện thoại điểm dừng cụ thể. Có trường hợp thiết bị bay bắt đầu bay ra khi xe vừa đỗ và có trường hợp bay ra khi xe còn đang di chuyển.
Cả Ukraine lẫn Nga chưa bình luận về thông tin trên truyền thông Nga.
Dựa trên hình ảnh đăng trên mạng xã hội, Reuters xác định chiếc xe tải tham gia tấn công căn cứ Belaya đã đỗ ven cao tốc P-255 vào thời điểm đó, cách sân bay khoảng 7 km.
Một nguồn tin Ukraine tiết lộ thiết bị bay được điều khiển từ xa thông qua mạng di động Nga.
SBU cho biết họ đã dùng công nghệ điều khiển hiện đại trong chiến dịch, kết hợp giữa thuật toán trí tuệ nhân tạo và can thiệp thủ công. Do mất tín hiệu, một số thiết bị bay chuyển sang thực hiện nhiệm vụ theo lộ trình định sẵn bằng AI. Khi tiếp cận và va chạm mục tiêu, thuốc nổ được kích hoạt tự động.
SBU nói rằng các đặc vụ liên quan đã trở về Ukraine trước khi vụ tấn công bắt đầu. Tổng thống Zelensky cho biết các điệp viên Ukraine đã hoạt động tại nhiều khu vực của Nga, và chiến dịch này được lên kế hoạch suốt 18 tháng.
Phản ứng của Nga
Giới chức Nga chưa tiết lộ nhiều thông tin về vụ tấn công.
Bộ Quốc phòng Nga xác nhận Ukraine đã phóng thiết bị bay nhắm vào các sân bay quân sự tại Murmansk, Irkutsk, Ivanovo, Ryazan và Amur. Phòng không đã đẩy lùi được đòn tấn công tại ba khu vực, nhưng không ngăn được ở Murmansk và Irkutsk. Tại đây, nhiều máy bay đã bốc cháy.
Ngày 3/6, Điện Kremlin thông báo đang mở cuộc điều tra chính thức về vụ việc.
Sau vụ tấn công của Ukraine, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã điện đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump, trong đó hai nhà lãnh đạo đã trao đổi về tình hình các cuộc tấn công của Ukraine nhằm vào lãnh thổ Nga. Theo thông tin được ông Trump chia sẻ trên mạng xã hội Truth Social, Tổng thống Putin đã bày tỏ quan điểm rằng Nga sẽ buộc phải có biện pháp đáp trả trước các đợt tấn công UAV do Ukraine thực hiện.
Thiệt hại
Hình ảnh vệ tinh sau cuộc tấn công căn cứ Belaya cho thấy nhiều máy bay ném bom chiến lược, từ 6 đến 8 chiếc, đã bị phá hủy hoặc hư hại nặng.
Tại Olenya, đoạn video do SBU công bố cho thấy hai chiếc Tu-95 có khả năng mang vũ khí hạt nhân bốc cháy, một chiếc thứ ba bị tấn công một vụ nổ lớn.
Một đoạn video khác do SBU công bố ngày 4/6 cho thấy thiết bị bay đáp xuống ăng-ten hình vòm của hai máy bay trinh sát A-50, loại máy bay hiếm của Nga. Không có hình ảnh cho thấy vụ nổ sau đó.
SBU liệt kê các máy bay Nga bị tấn công gồm: A-50, Tu-95, Tu-22, Tu-160, cùng với máy bay vận tải quân sự An-12 và Il-78.
Ông Fabian Hinz, chuyên gia phân tích quân sự thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), nhận định đây là đòn tấn công gây thiệt hại lớn cho Nga, vì phần lớn các loại máy bay bị tấn công đã ngừng sản xuất.
Dựa trên hình ảnh tại hai trong bốn căn cứ bị tấn công là Irkutsk và Murmansk, ước tính số máy bay bị tấn công có khác nhau, nhưng một số chuyên gia cho rằng có từ 10 đến 13 máy bay ném bom chiến lược bị phá hủy, còn lại bị hư hỏng.
Dù chỉ là một phần trong tổng số các máy bay của Nga, nhưng điều này làm giảm số máy bay Nga có thể dùng để phóng tên lửa hành trình vào Ukraine.
Ông Hinz cho rằng Nga có thể triển khai biện pháp bảo vệ căn cứ không quân trong tương lai, nhưng loại hình tấn công bằng thiết bị bay phóng tại chỗ có thể áp dụng cho nhiều mục tiêu khác. Ông bình luận: “Đây là vụ tấn công lớn và có lẽ hiệu quả nhất từng được thực hiện”.
Trong khi đó, trên chiến trường Ukraine, quân đội Nga vẫn đang giành từng bước tiến vững chắc, có thể củng cố thế mạnh khi hai bên bắt đầu bước vào các cuộc đàm phán hòa bình sơ bộ.
Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc
In bài viết