Trong hai thập kỷ qua, Trung Quốc đã nỗ lực hiện đại hóa quân sự thông qua những bước đi mang tính lịch sử đối với Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA) nhằm mục đích chiếm chiếc ghế thống trị trong khu vực và mở rộng sức mạnh trên toàn cầu.
Tuy nhiên, theo tờ War On The Rocks, nước này cho đến nay vẫn chưa thể vươn đến tầm của một cường quốc quân sự trong khu vực.
Mọi nỗ lực tăng tốc được thực hiện dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình. Từ khi lên nắm quyền, ông Tập nhắm mục tiêu hiện đại hóa và nâng cấp quân đội. Tầm nhìn của ông chủ yếu phụ thuộc vào các nỗ lực của PLA trong chiến lược tăng cường tính liên kết giữa các lực lượng và công nghệ hóa.
Vậy liệu giấc mơ của ông Tập Cận Bình về một PLA đẳng cấp thế giới liệu có hiện thực không?
CHIẾN LƯỢC CỦA PLA CHỈ NHƯ THÍ NGHIỆM CON MÈO CỦA SCHRODINGER
Giới quan sát nhận định, thực tế là quân đội Trung Quốc "đang hành quân". Ngân sách hàng năm của PLA tăng với tốc độ chóng mặt. Lực lượng Hải quân PLA hiện lớn hơn Hải quân Mỹ. Tên lửa "sát thủ tàu sân bay" cố gắng chặn đà mở rộng của Mỹ ở Ấn Độ - Thái Bình Dương. Kho vũ khí hạt nhân ngày càng tinh vi của PLA cũng tăng lên với tốc độ đáng báo động.
Nhưng những số liệu thô này không nói lên được một điều mà ông Tập mong muốn: năng lực chiến đấu của PLA.
Từ khi lên nắm quyền, ông Tập nhắm mục tiêu hiện đại hóa và nâng cấp quân đôi. Ảnh: THX
Xem xét kỹ một số khía cạnh của tiến trình hiện đại hóa quân đội khó đong đếm được hơn cho thấy, PLA vẫn phải đối mặt với một số vấn đề quan trọng, nhưng không thể vượt qua, trên con đường bắt kịp quân đội Mỹ.
Năng lực đang phát triển của PLA cùng với những thách thức dai dẳng khiến quân đội Trung Quốc giống như thí nghiệm con mèo của Schrodinger (thí nghiệm đưa ra giả thuyết về một con mèo có thể vừa sống vừa chết, theo cách hiểu của vật lý là trạng thái chồng chất lượng tử).
PLA đang mở rộng nhanh chóng nhưng vẫn chưa được kiểm chứng năng lực trên chiến trường hiện đại, khiến các nhà quan sát trong và ngoài nước không thể nói chắc điều gì về năng lực chiến đấu thực sự của nước này.
Tình thế tiến thoái lưỡng nan này đang "buộc" các nhà phân tích cẩn trọng theo dõi bất kỳ dấu hiệu tiến triển nào của PLA, kể cả những bài bình luận của PLA về chính họ.
'GIẤC MƠ DANG DỞ' CỦA ÔNG TẬP
Kể từ khi lên nắm quyền lãnh đạo, một số ưu tiên chính của ông Tập là hoàn thành quá trình hiện đại hóa PLA vào năm 2035 và trở thành một "quân đội đẳng cấp thế giới" vào năm 2049. Cốt lõi của những nỗ lực này chính là sự hợp tác.
"Tính liên kết" được nhấn mạnh, trong đó chú trọng tích hợp từng cơ quan quân sự lại với nhau thành một tổng thể gắn kết với quy mô lớn hơn. Hoạt động chung hiệu quả cho phép các nhánh quân đội nhắm trọng tâm điểm mạnh và giảm thiểu điểm yếu của họ.
Tuy nhiên, chiến lược này đòi hỏi phải xây dựng một nền văn hóa chung, vượt qua các lợi ích riêng và phối hợp các nỗ lực hoạt động khác nhau. Bắt đầu từ năm 2015, ông Tập đã công bố những cải cách quân sự sâu rộng nhằm sẵn sàng một thể chế mới cho PLA về một tương lai chung.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đẩy mạnh các chính sách cải cách quân đội kể từ khi lên lãnh đạo nước này kể từ năm 2012. Ảnh: SCMP
Cải cách bao gồm việc tạo ra một cấu trúc chỉ huy và kiểm soát mới, thay thế các bộ chỉ huy khu vực bằng một hệ thống chỉ huy trung tâm, thu nhỏ quy mô và ảnh hưởng của quân đội, thành lập Lực lượng Hỗ trợ Chiến lược, tăng cường đào tạo và giáo dục cán bộ, cùng các nỗ lực khác.
Những thay đổi này đã được ghi nhận đầy đủ và là nền tảng quan trọng cho năng lực chiến đấu của PLA. Tuy nhiên, các chiến lược gia Trung Quốc cho rằng, PLA đang gặp khó khăn trong việc tích hợp lực lượng chung.
Trong 5 năm thử nghiệm thay đổi vừa qua, các nhà bình luận Trung Quốc kết luận, Trung Quốc vẫn còn một chặng đường dài phía trước để đạt được tham vọng này. Họ phàn nàn về sự đối đầu giữa các lực lượng trong quân đội, các vấn đề công nghệ và các chỉ huy hoạt động kém hiệu quả.
Các chiến lược gia Trung Quốc cũng cho biết, họ đã lường trước những khó khăn rất lớn khi khuyến khích các lực lượng tích hợp với nhau.
Ngoài ra, Trung Quốc cũng nhận thấy những thách thức về mặt kỹ thuật đang diễn ra trong việc thúc đẩy một lực lượng chung. Một trong những bước quan trọng nhất để đảm bảo các lực lượng có thể hoạt động cùng nhau là đảm bảo kỹ thuật công nghệ phải tương thích với nhau, để có thể cải thiện năng lực tương tác.
Binh sĩ Trung Quốc trong một cuộc tập trận. Ảnh: newslexpoint
"PLA cần một tiêu chuẩn hệ thống công nghệ thông tin thống nhất" để đạt được các mục tiêu chung" - các chiến lược gia Trung Quốc nêu rõ.
Cuối cùng, các nhà bình luận Trung Quốc cho rằng, một nguyên nhân nữa là các chỉ huy tác chiến cấp trung chưa đủ năng lực sẵn sàng cho chiến tranh hiện đại.
Mối lo này được giải thích bằng câu khẩu hiệu "Năm điều không thể" gồm: không thể phán đoán chính xác các tình huống chiến đấu, không hiểu ý định của lãnh đạo trung ương, không thể đưa ra quyết định tác chiến, không thể triển khai quân đội và không thể đối phó với các tình huống khẩn cấp.
Bản thân ông Tập cũng đã nhấn mạnh vấn đề này và ông tin rằng đây là điều tối quan trọng mà PLA phải vượt qua. Trên thực tế, đây là khẩu hiệu được sử dụng thường xuyên nhất trong PLA kể từ năm 2015.
PLA CÒN MỘT CHẶNG ĐƯỜNG DÀI PHÍA TRƯỚC
Trên thực tế, các quan chức, chiến lược gia quân sự và nhà phân tích Trung Quốc thừa nhận, PLA còn một chặng đường dài phía trước để trở thành một lực lượng tích hợp chung với công nghệ cao nổi trội.
Các cuộc thảo luận của Trung Quốc về chiến lược công nghệ hóa quân đội cho thấy những kỳ vọng quá lớn của giới chức quân sự nước này. Họ kêu gọi tích hợp AI giúp chỉ huy tác chiến nhanh chóng ra quyết định vượt trội cũng như giúp "khai sáng" các hệ thống vũ khí tự động để từng bước thay thế con người trên chiến trường.
PLA tin rằng, công nghệ hóa không chỉ là giải pháp giải bài toán khó khăn trong chiến lược tích hợp mà về cơ bản nó sẽ thay đổi cuộc chiến trong tương lai và mang lại cơ hội hiếm có là có thể đẩy lùi đối thủ trước.
Trung Quốc có một loạt tổ chức học thuật và các công ty để đi đầu trong lĩnh vực AI. Ảnh: Asia Nikkei
Tuy nhiên, ẩn sau hy vọng của các nhà phân tích Trung Quốc nhằm đạt được cuộc cách mạng trong lĩnh vực quân sự là nhiều thách thức tiềm tàng và thực tế có thể làm phức tạp thêm tham vọng thống trị quân sự dựa trên công nghệ của Trung Quốc.
Mặc dù có những tiến triển nhưng dường như khả năng của AI đang được đánh giá quá cao. Đang dần có nhận thức rõ rằng AI "không phải là nhân tạo cũng không quá thông minh", PLA dường như vẫn chưa thừa nhận vấn đề này.
Theo các nhà phân tích quân sự, rõ ràng là PLA vẫn thua kém rất nhiều trong một số chỉ số quan trọng về năng lực chiến đấu. Những nỗ lực trong chiến lược tích hợp các lực lượng vẫn còn non trẻ và phần lớn không có những thành công hữu hình để giúp các nhà lãnh đạo quân sự đẩy nhanh sự thay đổi hơn nữa.
Tầm nhìn của các nhà lý luận quân sự Trung Quốc về công nghệ hóa cũng dường như bị đẩy lên quá cao khiến quân đội có nguy cơ rơi vào thất bại trong dài hạn.
Ngay cả khi PLA có thể vượt qua những thách thức nội tại, cũng không chắc là sẽ chiến thắng một khi nổ ra chiến tranh. Bởi chiến thắng trên chiến trường phụ thuộc rất nhiều vào nơi trận chiến diễn ra và đối thủ là ai.
Nhưng dù sao Trung Quốc hiện cũng là một đối thủ quân sự đáng gờm ở Tây Thái Bình Dương. Mặc dù khả năng PLA trở thành "đẳng cấp thế giới" theo tiêu chí riêng của ông Tập rất xa vời nhưng quân đội Mỹ và các đồng minh chủ chốt vẫn sẽ cảnh giác và dốc toàn lực để dự phòng bên trong chuỗi đảo thứ nhất và thứ hai ở Ấn Độ - Thái Bình Dương.
Có lẽ sẽ cần phải mở hộp Schrodinger (mới biết được con mèo còn sống hay đã chết), tức là với kinh nghiệm thực chiến mới có thể cho thấy trình độ thực tế của PLA như thế nào.
Nam Anh
Theo Soha
In bài viết