Nguyên nhân và tác động
Dư luận Italy hiện đang phân hóa. Các cuộc khảo sát cho thấy sự ủng hộ cho viện trợ quân sự không giới hạn đang suy giảm, nhiều người dân ưu tiên phục hồi kinh tế và an ninh năng lượng. Chiến tranh đã đẩy giá năng lượng tăng cao, làm trầm trọng thêm lạm phát và áp lực tài chính đối với các hộ gia đình. Việc ông Crosetto nhấn mạnh vào việc bảo vệ kho vũ khí quốc gia đã đánh trúng tâm lý cử tri lo ngại về sự quá mức trong cam kết quân sự.
Tuy nhiên, ngành công nghiệp quốc phòng của Italy, do các tập đoàn như Leonardo dẫn đầu, lại được hưởng lợi từ chi tiêu quốc phòng tăng lên tại châu Âu. Leonardo – nhà cung cấp máy bay trực thăng và thiết bị điện tử lớn – đang hưởng lợi từ các kế hoạch tái vũ trang của EU. Chủ tịch Ủy ban châu Âu, bà Ursula von der Leyen từng ghi nhận điều này trong một cuộc phỏng vấn với Corriere della Sera hồi tháng 3/2025.
Phản ứng của châu Âu với tuyên bố của Italy vẫn chưa rõ ràng. Đức và Pháp, hai trụ cột hỗ trợ Ukraine, chưa đưa ra tín hiệu thay đổi tương tự – dù cả hai cũng đối mặt với áp lực nội bộ về việc giảm hỗ trợ. Ba Lan và các nước Baltic, vốn rất ủng hộ Ukraine, có thể lo ngại quyết định của Italy sẽ tạo hiệu ứng domino trong nội bộ NATO.
Anh và Pháp đã xem xét khả năng triển khai một lực lượng gìn giữ hòa bình do châu Âu dẫn đầu tại Ukraine - ý tưởng mà bà Meloni đã bác bỏ vì cho là “phức tạp, rủi ro và không hiệu quả”.
Trong khi đó, Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đã giảm viện trợ quân sự cho Kiev, đồng thời kêu gọi châu Âu chia sẻ trách nhiệm nhiều hơn – điều này càng khiến tính toán của Italy trở nên khó khăn.
Về phía Ukraine, nước này phản ứng thận trọng. Trong chuyến thăm Rome hồi tháng 3/2025, Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umierov đã thúc giục ông Crosetto cung cấp thêm tên lửa SAMP/T và tăng cường hợp tác công nghiệp quốc phòng. Kiev hiện phụ thuộc lớn vào viện trợ phương Tây, với hơn 90% ngân sách quân sự đến từ các nhà tài trợ nước ngoài.
Việc mất đi sự hỗ trợ từ Italy – dù không quá lớn về quy mô – cũng có thể gây thêm áp lực cho hệ thống phòng thủ của Ukraine, đặc biệt trong bối cảnh Liên bang Nga tăng cường tấn công bằng tên lửa.
Các quan chức Ukraine đã bày tỏ sự thất vọng trong các cuộc trao đổi riêng với Italy về việc nước này không chịu bổ sung thêm tên lửa, dù các tuyên bố công khai vẫn mang tính ngoại giao.
Trong khi đó, Liên bang Nga có thể diễn giải quyết định của Italy như một dấu hiệu cho thấy phương Tây đang mỏi mệt. Các phương tiện truyền thông do nhà nước kiểm soát, chẳng hạn như RIA Novosti, đã coi tuyên bố của Italy là một chiến thắng cho Moskva, cho rằng có những rạn nứt trong sự quyết tâm của NATO.
Điện Kremlin đã bác bỏ việc triển khai quân đội NATO tại Ukraine và yêu cầu có các đảm bảo an ninh, điều này khiến triển vọng về một lệnh ngừng bắn càng thêm phức tạp. Việc Italy thay đổi lập trường có thể khuyến khích Liên bang Nga kéo dài các cuộc đàm phán, nhằm thử thách sự đoàn kết trong liên minh.
Lịch sử cho thấy Italy thường điều hướng các cuộc xung đột toàn cầu bằng sự pha trộn giữa chủ nghĩa thực dụng và lý tưởng.
Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Rome đã cân bằng giữa tư cách là thành viên NATO với các mối quan hệ kinh tế với Liên Xô – một chiến lược hiện vẫn đang được phản ánh trong cách tiếp cận hiện nay.
Sự tham gia của Italy trong các sứ mệnh gìn giữ hòa bình – từ Bosnia đến Afghanistan – nhấn mạnh sự ưu tiên cho con đường ngoại giao thay vì tham gia quân sự kéo dài. Di sản này đang định hình chính sách của Bộ trưởng Quốc phòng Guido Crosetto, người muốn duy trì uy tín của Italy mà không bị sa lầy vào một cuộc chiến lâu dài.
Vai trò của hệ thống SAMP/T tại Ukraine làm nổi bật sự thay đổi trong bản chất của chiến tranh hiện đại. Phòng không đã trở thành trụ cột trong chiến lược của Kiev nhằm đối phó với việc Liên bang Nga sử dụng tên lửa hành trình và thiết bị bay không người lái. Hiệu suất của hệ thống SAMP/T đã được khen ngợi, với các binh sĩ Ukraine báo cáo tỉ lệ đánh chặn cao.
So với hệ thống S-400 của Liên bang Nga – có tầm bắn xa hơn nhưng gặp khó khăn với các mục tiêu bay thấp – SAMP/T có khả năng cơ động vượt trội. Tuy nhiên, chi phí cao và năng lực sản xuất hạn chế (Italy chỉ lên kế hoạch mua thêm 10 hệ thống trước năm 2030) đang cản trở khả năng mở rộng quy mô. Kế hoạch tăng gấp đôi sản lượng vào năm 2026 của công ty MBDA có thể giúp giảm bớt tình trạng thiếu hụt, nhưng vẫn chưa kịp thời để đáp ứng nhu cầu cấp bách hiện tại của Ukraine.
Lập trường quốc phòng của Italy cũng đang thay đổi. Ông Crosetto đã kêu gọi tăng chi tiêu quốc phòng, phù hợp với mục tiêu 2% GDP của NATO – điều cũng là ưu tiên của Tổng thống Trump. Vào tháng 4 năm 2025, ông đã chỉ trích Vương quốc Anh vì giữ lại công nghệ trong dự án máy bay chiến đấu chung, cho thấy tham vọng của Italy trong việc khẳng định vị thế trên thị trường quốc phòng toàn cầu. Việc Rome đình chỉ đàm phán với SpaceX về hệ thống Starlink vào tháng 3/2025, sau những phát ngôn gây tranh cãi của tỷ phú công nghệ Elon Musk về Ukraine, cũng phản ánh sự nhạy cảm của Italy trước các liên kết địa chính trị.
Hệ quả kinh tế từ cuộc chiến đã ảnh hưởng nặng nề đến Italy.
Các nỗ lực đa dạng hóa nguồn năng lượng, bao gồm các thỏa thuận khí đốt mới với Algeria và Azerbaijan, đã giúp giảm phụ thuộc vào nguồn cung từ Liên bang Nga, nhưng chi phí vẫn cao. Các doanh nghiệp Italy, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất, đã bị ảnh hưởng bởi sự gián đoạn thương mại với Liên bang Nga và Ukraine. Việc chính phủ ưu tiên viện trợ nhân đạo phản ánh mong muốn duy trì ảnh hưởng mà không làm trầm trọng thêm khó khăn kinh tế.
Khi cuộc xung đột tiến gần đến năm thứ tư, sự thay đổi chính sách của Italy nêu bật những thách thức mà các đồng minh phương Tây đang phải đối mặt. Cuộc chiến đã thử thách sự đoàn kết của châu Âu, với những tranh luận về trừng phạt, năng lượng và viện trợ quân sự làm lộ rõ các rạn nứt. Bước đi của Italy có thể khiến các quốc gia khác xem xét lại cam kết của họ, nhất là khi sự ủng hộ của công chúng đối với Ukraine đang suy giảm. Triển vọng về một lệnh ngừng bắn do ông Trump làm trung gian, với sự ủng hộ của Thủ tướng Italy Giorgia Meloni, càng làm tăng tính cấp thiết cho những cuộc thảo luận này.
Tuyên bố của ông Crosetto là một bước đi có tính toán, cân bằng vai trò của Italy trong NATO với các ưu tiên trong nước. Bằng cách duy trì viện trợ nhân đạo, Rome giữ được vị thế đạo đức của mình trong khi gửi tín hiệu sẵn sàng cho hòa bình. Thành công của quyết định này sẽ phụ thuộc vào diễn biến của cuộc chiến và khả năng của châu Âu trong việc xây dựng một chiến lược thống nhất. Hiện tại, Italy vẫn là một nhân tố then chốt – dù đang chuẩn bị cho thời kỳ hậu xung đột.
Tác động từ lập trường của Italy không chỉ giới hạn ở Ukraine. Khi châu Âu đang vật lộn với cấu trúc an ninh của mình, việc Rome chuyển hướng cho thấy nhu cầu tự lực nhiều hơn. Vai trò nổi bật của SAMP/T tại Ukraine càng nhấn mạnh tầm quan trọng của năng lực phòng thủ nội địa – một bài học mà Italy đang nỗ lực áp dụng.
Thành Nam/Báo Tin tức và Dân tộc
In bài viết