Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: Bloomberg
Bấy lâu, trên truyền thông và mạng xã hội Facebook có nhiều người trích dẫn một câu nói (được coi là) của Tổng thống Nga Vladimir Putin: "Ai không tiếc cho sự đổ vỡ của Liên Xô, người đó không có trái tim. Ai muốn khôi phục Liên Xô theo hình thức trước đây, người đó không có đầu óc". Gần đây nhất, trên một số diễn đàn tiếng Việt cũng có trích dẫn câu này, và ông Putin mặc nhiên được coi là tác giả của nó.
(Tuy nhiên, trong một số bản dịch được lưu truyền trên mạng có sự khác nhau đôi chút về từ ngữ, ví dụ như thay từ "trái tim" bằng "lương tâm", thay từ "đầu óc" bằng "trí tuệ". Nhìn về bản chất, không có sự khác biệt nào lớn.)
ÔNG PUTIN CÓ THỰC SỰ NÓI THẾ?
Trước tiên, có thể khẳng định, ông Putin đã từng nói như vậy, không chỉ một lần, mà nhiều lần.
Ngày 5/5/2005, hãng tin RIA Novosti dẫn lời ông Putin trả lời phóng viên người Đức, nhà lãnh đạo Nga đã nói: "Các vị biết đấy, ở nước tôi người ta vẫn nói: Ai mà không luyến tiếc về sự sụp đổ của Liên Xô thì kẻ đó không có trái tim, còn ai mà luyến tiếc thì người đó không có cái đầu. Chúng tôi không luyến tiếc về điều này, chúng tôi chỉ nêu điều đó ra và biết rõ rằng cần phải nhìn về phía trước , chứ không phải là phía đằng sau".
Trong cuốn "Говорить как Путин? Говорить лучше Путина!" (Nói như Putin? Nói hay hơn Putin!" của 2 tác giả Valery Apanasik và Grigory Ogibin cho biết vào tháng 12/2010, Thủ tướng Nga Putin (sau 2 nhiệm kỳ làm tổng thống) đã nói câu trên. Sau này, khi trở lại vị trí Tổng thống Nga, ông lại nhắc lại câu đó một số lần. Ví dụ như năm 2013:
HIỂU THẾ NÀO CHO ĐÚNG?
Quanh câu nói của ông Putin, có nhiều phỏng đoán khác nhau. Nhất là khi vị tổng thống Nga đã nói sự tan rã Liên Xô là thảm họa địa chính trị lớn nhất thế kỷ 20 (thông điệp Liên bang 2005), rồi tháng 3/2018, ông phát biểu tại Kaliningrad, khi trả lời phỏng vấn hỏi sự kiện nào trong lịch sử nước Nga mà ông muốn thay đổi nhất, tổng thống Putin nói ngay: "Sự sụp đổ của Liên Xô".
Hãng RFI huỵch toẹt là là ông Putin muốn khôi phục Liên Xô (!). Còn những người khác lại cho rằng ông Putin không muốn khôi phục lại Liên Xô nữa, ông chỉ muốn giữ nó như một ký ức tươi đẹp đã qua.
Thật ra, như đã nhiều lần phải giải thích lại sau này về "thảm họa địa chính trị", ông Putin nói, đơn giản là khi Liên Xô sụp đổ, sau 1 đêm thì 25 triệu người Nga bỗng dưng sống ngoài biên giới nước Nga (tác giả: vì họ đang sống ở 14 nước Cộng hòa khác thuộc Liên Xô). Thảm họa chỉ là vậy thôi, chứ không phải là những điều khác nữa mà người ta cứ muốn gắn vào câu nói đó.
Đúng sai quanh các phỏng đoán không bàn ở đây, bởi ngôn từ của các chính khách nhiều khi rất đa nghĩa, hiểu sao cũng được.
Điều tôi muốn nói qua tìm hiểu rất kỹ càng, là mặc dù nói vậy nhiều lần, nhưng ông Putin không hề là tác giả, tức là người đầu tiên nghĩ ra câu nói nổi tiếng này.
AI MỚI LÀ TÁC GIẢ?
Đại tá, tiến sĩ luật, nhà văn Chingiz Abdullaev sinh năm 1959 tại Baku. Ông tốt nghiệp Khoa Luật của Đại học Baku, từng làm việc tại Bộ Quốc phòng Liên Xô. Ông đã từng thực hiện các nhiệm vụ đặc biệt tại Mozambique, Bỉ, Đức, Ba Lan, Romania, Bulgaria, Afghanistan...và hai lần bị thương.
Từ năm 1989, ông Abdullaev là thư ký của Hội Nhà văn Liên Xô. Sau đó ông trở thành đồng chủ tịch Quỹ văn học quốc tế tại Moskva. Hiện nay ông là là chủ tịch Câu lạc bộ Văn bút của Azerbaijan, đại sứ danh dự của Interpol. Ông là tác giả của 198 đầu sách, sách của ông được dịch ra 29 thứ tiếng...
Ngày 28/11/2014, trả lời phóng viên Elena Smekhova của tờ "Tiến hóa Văn hóa", Chingiz Abdullaev khi được hỏi về phản ứng của tổng Thống Nga Putin khi trở thành nhân vật của ông, đã nói:
"Tôi không biết gì về điều đó, thậm chí chẳng quan tâm ông ấy có đọc sách của tôi hay không nữa. Nhưng tôi rất lấy làm hân hạnh, khi trong chuyến thăm Baku, Tổng thống Putin đã trích dẫn một câu của tôi trong cuốn sách. Câu nói mà tôi cảm thấy rất tự hào: 'Ai không tiếc cho sự đổ vỡ của Liên Xô, người đó không có trái tim. Ai muốn khôi phục Liên Xô, người đó không có đầu óc'."
Tức theo nhà văn Abdullaev, ông Putin đã trích dẫn câu nói trong sách của ông. Tuy nhiên, khi đó chưa bổ sung thêm một đoạn, là "theo hình thức trước đây" như những lần sau này, mà link Youtube dẫn trên kia là một ví dụ.
Hãng tin News Front, được đăng ký tại Nga số FS77-62129 ngày 29/1/2018 có đăng bài "Chủ đề không thể đóng lại" của tác giả Yuri Selivanov, phân tích rất hay về quan điểm của Tổng thống Putin, sau khi trích dẫn những câu nói của ông về sự tan rã của Liên Xô như tôi đã dẫn ở đầu bài, đã kết luận: Chúng ta biết rằng ông hoàn toàn đúng. Trước nước Nga, trước lịch sử và trước tất cả chúng ta - những kẻ tội đồ.
Bài báo cũng cho biết những chi tiết rất thú vị xung quanh câu nói trên kia, mà ai cũng tưởng tổng thống Nga Putin là tác giả. Sau đây là một số nội dung trích dịch từ bài báo này:
Nhà văn Chingiz Abdullaev (mà chúng đã nói đến ở trên) đã khẳng định ông viết câu đó vào năm 1993. (Tác giả: Cá nhân tôi vẫn chưa tin chi tiết này lắm, vì vẫn chưa tìm ra cuốn sách nào của ông có câu này.)
Hãng tin NEGA, Moskva ngày 24/6/1994 đã dẫn lời một nhân vật là Moroz nói với Rybkin đúng câu đó.
Báo Kievskie Vedomosti ngày 12/1/1996 dẫn lời nói tương tự của tướng Aleksandr Lebedev.
Lục lọi mạng Nga, tôi tìm được 2 cuốn sách đều in 1997, khi ông Putin vẫn hoàn toàn vô danh, mới "chập chững" ở điện Kremlin. Đó là cuốn "Ukraina và Nga: xã hội và nhà nước" của D.Furman, trong đó nêu Moroz là tác giả của câu nói "Ai không luyến tiếc...". Cuốn thứ hai của Ivan Rybkin, cũng trích dẫn câu này.
Như vậy, chúng ta có thể thấy trước khi ông Putin trở thành tổng thống Nga năm 2000, câu nói nổi tiếng: "Ai không tiếc cho sự đổ vỡ của Liên Xô, người đó không có trái tim. Ai muốn khôi phục Liên Xô theo hình thức trước đây, người đó không có đầu óc" đã tồn tại trước đó khá nhiều năm trên sách báo Nga.
Sau này, chỉ vị lãnh đạo nước Nga đã nhắc lại câu đó nhiều lần mà thôi, chứ ông không hề là tác giả câu nói đó, như nhiều người Việt, và cả người Nga lầm tưởng./.
Theo Phan Việt Hùng/Soha
In bài viết