Bảo vệ người dân trước thiên tai, thảm họa

Do ảnh hưởng của cơn báo số 3, nhiều vị trí thuộc các tuyến quốc lộ, tỉnh lộ, huyện lộ bị sạt lở, một số công trình thủy lợi ở Lào Cai bị hư hỏng. (Nguồn: Thông tin Chính phủ)

Chủ động phòng ngừa, ứng phó

Một trong những nhiệm vụ quan trọng của công tác phòng, chống thiên tai là phải làm tốt công tác phòng ngừa và sẵn sàng ứng phó, để có thể chủ động trong mọi tình huống.

Thời gian qua, công tác dự báo trước tình hình thiên tai, thảm họa luôn được đặc biệt quan tâm. Cụ thể là nhiều chủ trương, chính sách, nghị quyết, chỉ thị, và kết luận được ban hành nhằm đối phó với thiên tai, thảm họa, sự cố. Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 24/3/2020 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai là văn bản định hướng, xây dựng chiến lược tổng thể về phòng, chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Đặc biệt, Luật Phòng thủ dân sự 2023 đã quy định rõ các cấp độ phòng thủ dân sự, nhằm ứng phó kịp thời và hiệu quả khi đất nước đối mặt với những nguy cơ tiềm ẩn, góp phần duy trì an ninh và ổn định quốc gia. Ngoài ra, nhiều Nghị định, Quyết định được ban hành kịp thời nhằm phòng, chống, khắc phục hậu quả sự cố, thiên tai, thảm họa.

Gần đây là cơn bão số 3, ngay từ khi bão hình thành và đi vào biển Đông, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo tập trung theo sát tình hình, dự báo sát, chính xác diễn biến cường độ và đường đi của bão, cảnh báo nguy cơ mưa lũ, sạt lở đất và triển khai các giải pháp ứng phó khẩn cấp trước, trong và sau bão; ban hành 10 công điện, thành lập Sở Chỉ huy tiền phương tại thành phố Hải Phòng để chỉ đạo thường xuyên, liên tục, quyết liệt và khẩn trương để giảm thiểu đến mức tối đa thiệt hại.

Công tác thông tin và cảnh báo thiên tai, thảm họa, sự cố kịp thời, nhanh chóng; cập nhật thường xuyên diễn biến trên tất cả các phương tiện truyền thông đại chúng (đài Truyền hình, Phát thanh, Internet, mạng xã hội Facebook, Zalo…), bằng nhiều ngôn ngữ (tiếng Việt, tiếng Anh, Pháp, tiếng dân tộc thiểu số và ngôn ngữ ký hiệu…) bảo đảm mọi người dân đều được tiếp cận dưới nhiều hình thức khác nhau.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát tiển nông thôn, từ năm 2016 đến năm 2023, đã lắp đặt 843 trạm đo mưa tự động,16 tháp cảnh báo lũ tự động tại 48 tỷnh/thành phố trên cả nước; đến nay, số trạm đo mưa tự động được đầu tư từ nguồn xã hội hóa là gần 1.400 trạm. Trong năm 2023, có khoảng 40.207 tin bài về phòng chống thiên tai được đăng tải; 38,2 triệu tin nhắn Zalo cảnh báo cộng đồng gửi tới các thuê bao nằm trong khu vực bị ảnh hưởng; duy trì và tăng cường truyền thông, cảnh báo phòng, chống thiên tai trên các website, mạng xã hội, Internet…

Công tác phòng ngừa còn được thể hiện ở việc quy hoạch đô thị và nông thôn: xây dựng hệ thống thoát nước, quy hoạch đất đai và các công trình chống lũ; xây dựng và cải thiện các công trình hạ tầng có khả năng chịu đựng được các hiện tượng thiên tai.

Tổ chức các hội nghị, tập huấn, hội thảo nâng cao năng lực cộng đồng trong phòng, chống thiên tai; diễn tập các phương án, tình huống giả định để người dân và lực lượng chức năng có thể luôn sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống xảy ra, không để bị bất ngờ, bị động.

Năm 2023 đã có 239 lớp đào tạo, tập huấn, huấn luyện nghiệp vụ cứu hộ, cứu nạn cho 18.633 học viên của các Bộ ngành, địa phương, các quân khu, quân đoàn, quân binh chủng. Tổ chức 10 cuộc diễn tập quốc tế, 24 cuộc diễn tập cấp tỉnh, thành phố, 64 cuộc diễn tập cấp quận, huyện, 162 cuộc diễn tập cấp xã, phường ứng phó với các tình huống thiên tai, sự cố và tìm kiếm cứu nạn với đầy đủ các lực lượng tham gia.

Công tác cứu hộ, cứu nạn tiến hành khẩn trương, nhanh chóng, an toàn. Mỗi khi có thiên tai, lũ lụt, sạt lở xảy ra, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm chỉ đạo sát sao công tác cứu hộ, cứu trợ. Những lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước đã trực tiếp đến tận nơi thị sát tình hình và chỉ đạo công tác ứng phó, cứu nạn, cứu trợ.

Trước sự tàn phá, ảnh hưởng của cơn bão Yagi và mưa lũ, sạt lở nặng nề tại các tỉnh phía Bắc đầu tháng 9 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã trực tiếp đi thị sát tình hình, nhanh chóng, quyết đoán, kịp thời chỉ đạo tổ chức các phương án cứu nạn, cứu hộ, tìm kiếm nạn nhân bị mất tích, cứu trợ người dân vùng bị ảnh hưởng, giảm thiểu đến mức tối đa thiệt hại về người và của.

Chỉ tính riêng năm 2023, các bộ, ngành, địa phương đã điều động 204.507 lượt người/23.132 lượt phương tiện ứng phó, xử lý hiệu quả 4.336 vụ, cứu được 3.968 người, 207 phương tiện; hướng dẫn, hỗ trợ di dời 962.933 người, 201.799 phương tiện từ nơi nguy hiểm về nơi an toàn; kêu gọi, kiểm đếm, hướng dẫn cho 328.227 tàu/1.608.015 lao động biết diễn biến, hướng di chuyển của bão, áp thấp nhiệt đới để chủ động phòng tránh.

Công tác cứu trợ, hỗ trợ trong và sau thiên tai luôn được tiến hành song song, kịp thời để người dân sớm ổn định lại cuộc sống. Công tác cứu trợ bao gồm: cứu trợ khẩn cấp lương thực, nhu yếu phẩm; hỗ trợ về cơ sở vật chất, hạ tầng, nhà ở… Ngày 28/9/2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chỉ đạo các bộ ngành, địa phương dồn toàn lực hỗ trợ người dân khôi phục đời sống, sản xuất, trong đó, khẩn trương, cấp bách, nghiêm túc thực hiện 06 nhóm giải pháp tại Nghị quyết số 143/NQ-CP ngày 17/9/2024 về các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm để khẩn trương khắc phục hậu quả bão số 3 (Yagi).

Năm 2023, Chính phủ đã cấp 8.500 tỷ đồng cho 43 tỉnh, thành phố để khắc phục hậu quả thiên tai. Bộ Nông nghiệp và Phát tiển nông thôn xuất cấp 100 tấn hạt giống lúa, 67 tấn hạt giống ngô, 10 tấn hạt giống rau; 56 tấn và 10.000 lýt thuốc hoá chất sát trùng gia súc, gia cầm, thuỷ sản cho các địa phương để kịp thời ổn định sản xuất.

Hoạt động đối ngoại về phòng, chống thiên tai được đẩy mạnh. Năm 2023, Việt Nam thực hiện nhiệm vụ Chủ tịch Ủy ban ASEAN về Quản lý thiên tai (ACDM); phối hợp với Ban thư ký ASEAN, các cơ quan liên quan tổ chức Hội nghị AMMDM và các sự kiện liên quan với chủ đề “Từ ứng phó đến hành động sớm và Tăng cường chống chịu: ASEAN tiến tới mục tiêu Lãnh đạo toàn cầu trong quản lý thiên tai”, gồm: 4 Hội nghị cấp Bộ trưởng, 10 cuộc họp cấp SOM và 03 Diễn đàn/hội thảo khu vực, tổng số có 14 đoàn tham dự với trên 200 đại biểu trong đó khoảng 150 đại biểu quốc tế và 50 đại biểu Việt Nam.

Thủ tướng kiểm tra công tác khắc phục hậu quả mưa lũ tại thành phố Yên Bái. (Nguồn: TTXVN)

Tiến hành đồng bộ, hiệu quả các giải pháp

Các hiện tượng thời tiết cực đoan, thiên tai xảy ra ngày càng nhiều và có diễn biến phức tạp, khó lường do biến đổi khí hậu, gây khó khăn cho công tác dự bảo, cảnh báo, hỗ trợ, khắc phục hậu quả.

Thực tế, hệ thống cảnh báo thiên tai chuyên dùng được lắp đặt để theo dõi, giám sát tại vùng có nguy cơ cao xảy ra thiên tai khó có thể bảo đảm tính toàn diện. Mặc dù mạng lưới trạm khí tượng thủy văn quốc gia được đầu tư, hiện đại hóa song mật dộ chưa dày, chưa phân bố đầy đủ tại những vùng thường xuyên xảy ra thiên tai nguy hiểm; công tác dự báo, cảnh báo mới chỉ dừng ở cấp huyện, cấp tỉnh; đầu tư công nghệ dự báo tiên tiến ở địa phương còn hạn chế, một số nơi vẫn chưa hình thành được hệ thống dự báo, cảnh báo chuyên dùng cho phòng chống thiên tai.

Khả năng chống chịu của một số hạ tầng, công trình như cầu, cống… ở một số nơi còn chưa cao; công tác đánh giá chất lượng hạ tầng, công trình, xây dựng, cập nhật, điều chỉnh, bổ sung kế hoạch, phương án ứng phó thiên tai ở một số địa phương còn chậm, thiếu linh hoạt, cụ thể, tỷ mỉ; bảo đảm thông suốt thông tin liên lạc ở một số địa bàn nhất là vùng sâu, vùng xa khi xảy ra thiên tai còn gặp trở ngại; giao thông bị chia cắt nên khó tiếp cận hiện trường, dẫn đến việc cứu trợ chưa kịp thời.

Các tỉnh miền núi thiếu lực lượng ứng phó tại chỗ và trang thiết bị hỗ trợ. Vẫn còn tâm lý chủ quan, bị động trong phòng, chống thiên tai ở một số cơ quan, đơn vị và một bộ phận nhân dân.

Phòng, chống thiên tai là nhiệm vụ vô cùng quan trọng. Để công tác này thời gian tới đạt kết quả tốt, cần tập trung vào những giải pháp cơ bản sau:

Một là, nâng cao nhận thức về tính chất nguy hại của thiên tai cho toàn xã hội. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục về chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước liên quan đến phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, tạo sự thống nhất về nhận thức và hành động trước tình hình và tác động tiêu cực của thiên tai. Phát huy vai trò của truyền thông, báo chí, đặc biệt quan tâm các đối tượng dễ bị tổn thương. Trang bị cho người dân ký năng phòng tránh bão, lũ quét, sạt lở đất để giảm nhẹ thiệt hại; khắc phục tâm lý chủ quan trong một bộ phận người dân.

Hai là, tiếp tục quán triệt, triển khai chủ trương, chính sách của Đảng, thực hiện nghiên túc, hiệu quả văn bản pháp luật và chỉ đạo của Nhà nước, Chính phủ. Trong đó tập trung thực hiện Chỉ thị 42/CT-TW của Ban Bí thư; Luật sửa đổi bổ sung Luật Phòng, chống thiên tai; Luật Đê điều, Luật Phòng thủ dân sự và các văn bản hướng dẫn dưới Luật để đảm bảo việc thi hành pháp luật trong phòng, chống thiên tai. Thiên tai luôn biến động phức tạp, khó lường, vì vậy cần làm tốt việc rà soát, bổ sung, điều chỉnh hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật để làm căn cứ triển khai công tác phòng, chống thiên tai đạt hiệu quả cao.

Ba là, làm tốt công tác dự báo, cảnh báo, theo dõi giám sát thiên tai. Nâng cao chất lượng dự báo, bảo đảm yêu cầu dự báo sớm, kịp thời, chính xác diễn biến thiên tai, sự cố, thảm họa. Tăng cường lắp đặt hệ thống theo dõi, giám sát thiên tai chuyên dùng, thiết bị giám sát hành trình tàu thuyền trên biển, trạm theo dõi mưa, mực nước, camera giám sát hồ chứa, trọng điểm đê điều. Thường xuyên rà soát, cập nhật kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng, dự báo dài hạn về thiên tai, nguồn nước.

Bốn là, đưa nội dung công tác phòng, chống thiên tai vào xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, các chương trình, dự án đầu tư của các bộ, ngành, địa phương, nhất là các dự án phát triển hạ tầng cơ sở, giao thông, khu đô thị mới, khu dân cư tập trung. Nâng cao khả năng chống chịu của các công trình phòng, chống thiên tai và cơ sở hạ tầng. Hoàn thiện hệ thống thủy lợi, thủy điện; phát triển diện tích, nâng cao chất lượng rừng phòng hộ đầu nguồn và ven biển.

Năm là, đa dạng hóa việc huy động nguồn lực, đồng thời sử dụng hiệu quả nguồn lực theo đúng phân cấp, phân quyền. Huy động nguồn lực trong và ngoài nước trong phòng, chống thiên tai. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong cách thức quản lý, điều hành ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai; xây dựng các công trình, ứng dụng khoa học công nghệ trong phòng, chống thiên tai.

ThS. NGUYỄN ĐẮC THÁI/Theo Baoquocte.vn