Kỳ cuối: Tối hậu thư tháng 4
Theo kênh CNN, ông Trump cũng đề nghị Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tạm hoãn các đợt tấn công Iran, để dành thời gian cho đàm phán.
Vòng đàm phán đầu tiên giữa Mỹ và Iran được tổ chức tại Oman vào giữa tháng 4, do đặc phái viên của ông Trump là ông Steve Witkoff và Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi dẫn đầu. Dù các bên tỏ ra lạc quan sau cuộc gặp, nhưng ít có tiến triển cụ thể hướng tới một thỏa thuận hạt nhân thực chất.
Ngày 8/6, tức chưa đầy một tuần trước khi tối hậu thư 60 ngày của ông Trump hết hạn, ông nhóm họp cùng các cố vấn tại Camp David, nơi ông nghe trình bày các phương án liên quan đến Iran. Ngày hôm sau, ông Trump và ông Netanyahu đã có cuộc điện đàm.
Vài tuần trước đó, ông Netanyahu từng nói với một nhóm nghị sĩ Mỹ rằng Israel sẽ tấn công Iran và không cần Mỹ cho phép.
61 ngày sau tối hậu thư của ông Trump, Israel tiến hành đợt không kích chưa từng có nhằm vào chương trình hạt nhân Iran và các chỉ huy quân sự cấp cao.
Ông Trump nói với kênh CNN sau khi Israel bắt đầu tấn công: “Iran lẽ ra nên nghe tôi khi tôi nói. Các bạn biết đấy, tôi đã cho họ 60 ngày và hôm nay là ngày thứ 61”.
Tuy nhiên, các quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Trump ban đầu đã thể hiện không liên quan vụ Israel tấn công, tuyên bố rằng Israel hành động đơn phương và Mỹ không tham gia.
Khi chiến dịch quân sự của Israel tại Iran tiếp diễn, ông Trump đã tới Alberta (Canada) dự hội nghị thượng đỉnh G7, nhưng quay về Mỹ sớm do tình hình Trung Đông. Ông dành phần lớn tuần qua để họp với nhóm an ninh quốc gia tại Phòng Tình huống để rà soát kế hoạch không kích và các hậu quả có thể xảy ra.
Ngày 19/6, Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt đọc một tuyên bố do ông Trump viết: “Dựa trên khả năng cao rằng sắp tới có thể diễn ra các cuộc đàm phán với Iran hoặc không, tôi sẽ quyết định có hành động hay không trong vòng hai tuần nữa”.
Tuy nhiên, đã có dấu hiệu cho thấy nỗ lực ngoại giao không tiến triển. Ông Witkoff tìm cách gặp lại đối tác Iran là ông Araghchi, nhưng không thành công. Trong khi đó, ông Trump đã nghiêng về phía tham gia chiến dịch quân sự cùng Israel trong các cuộc thảo luận kín với các cố vấn cấp cao.
Sau khi các nhà lãnh đạo châu Âu gặp Ngoại trưởng Iran tại Geneva vào ngày 20/6, các quan chức Mỹ tin rằng Iran sẽ không ngồi vào bàn đàm phán với Mỹ nếu ông Trump không yêu cầu ông Netanyahu dừng tấn công – điều mà ông Trump không sẵn sàng làm.
Chiều hôm đó, trên đường đến câu lạc bộ ở New Jersey, ông Trump nói với phóng viên rằng khoảng thời gian hai tuần là “tối đa” và ông có thể đưa ra quyết định sớm hơn.
Mỹ điều hơn 125 máy bay để tấn công
Trước cuộc tấn công ngày 21/6, Mỹ đã thông báo trước cho Israel về ý định hành động. Ông Netanyahu đã họp với các quan chức cấp cao Israel trong suốt 5 giờ, kéo dài qua thời điểm Mỹ không kích.
Ông Trump và ông Netanyahu tiếp tục điện đàm sau đó. Thủ tướng Israel đã ca ngợi cuộc tấn công của Mỹ trong một video, nói rằng có sự phối hợp hoàn hảo giữa Lực lượng Phòng vệ Israel và quân đội Mỹ.
Mỹ cũng đã thông báo cho một số đối tác vùng Vịnh rằng họ sẵn sàng tấn công Iran trong vài ngày tới, dù không nói rõ mục tiêu và thời gian cụ thể. Thông điệp được truyền miệng và có cuộc gặp tại Nhà Trắng để một số đối tác này được báo tin.
Ông Trump và nhóm của ông đã liên lạc với các lãnh đạo đảng Cộng hòa trong Quốc hội trước khi tiến hành không kích, nhưng nhiều lãnh đạo đảng Dân chủ chỉ được thông báo sau khi bom đã rơi.
Chiến dịch chưa từng có này huy động 7 máy bay B-2 tàng hình, cùng hơn 125 máy bay gồm máy bay tiếp nhiên liệu, trinh sát và chiến đấu cơ.
Khoảng 17 giờ theo giờ miền Đông, tàu ngầm Mỹ đã phóng hơn 20 tên lửa hành trình Tomahawk vào các mục tiêu hạ tầng trên mặt đất tại cơ sở hạt nhân Isfahan.
Ngay sau đó, vào khoảng 18 giờ 40 phút, tức 2 giờ 10 phút sáng giờ địa phương, chiếc B-2 đi đầu đã thả hai quả bom xuyên boongke vào cơ sở hạt nhân Fordow. Các máy bay còn lại tiếp tục không kích các mục tiêu khác từ 18 giờ 40 đến 19 giờ 5 theo giờ miền Đông.
Quân đội Mỹ sau đó bắt đầu trở về căn cứ và Iran không bắn phát nào vào lực lượng Mỹ trong cả lúc tiến vào và rút ra khỏi không phận.
Sau khi máy bay Mỹ rời không phận Iran, ông Trump công bố cuộc tấn công lên nền tảng mạng xã hội Truth Social: “Chúng tôi đã hoàn tất cuộc tấn công rất thành công vào ba cơ sở hạt nhân của Iran, bao gồm Fordow, Natanz và Esfahan”.
Dù Tổng thống Trump tuyên bố các cơ sở hạt nhân của Iran đã bị phá hủy hoàn toàn trong loạt ném bom của Mỹ, nhưng đánh giá ban đầu của quân đội Mỹ và Israel cho thấy thực tế thận trọng hơn.
Hai quan chức Israel cho biết cơ sở Fordow làm giàu urani – vốn nằm sâu trong núi và được gia cố vững chắc – đã hứng chịu thiệt hại nặng từ cuộc không kích của Mỹ, song không bị phá hủy hoàn toàn. Theo đánh giá sơ bộ, Iran dường như đã di chuyển thiết bị và một lượng urani khỏi cơ sở trước khi bị tấn công.
Một quan chức cấp cao Mỹ xác nhận cuộc tấn công đã gây hư hỏng nghiêm trọng, khiến Fordow không còn khả năng hoạt động, song lưu ý ngay cả 12 quả bom xuyên boongke cũng không thể phá hủy hoàn toàn cơ sở này. Hiện đánh giá thiệt hại hiện vẫn đang được tiếp tục.
Phía Israel dựa vào ảnh vệ tinh, ảnh trinh sát đường không và hoạt động tình báo tại Fordow để đánh giá tình hình. Hình ảnh do Planet Labs và Maxar Technologies công bố cho thấy có dấu hiệu các hố bom và thay đổi cấu trúc đất tại điểm nghi bị tấn công.
Một số hình ảnh trước cuộc tấn công còn cho thấy khoảng 16 xe tải tập kết gần lối vào Fordow. Trung tâm phân tích nguồn mở tại London (Anh) nhận định Iran có thể đã có chuẩn bị nhất định trước khi bị tấn công. Tuy nhiên, quan chức Mỹ nói rằng việc di dời toàn bộ thiết bị trong vài ngày là “phi thực tế” và các tài liệu cốt lõi của chương trình vẫn nằm sâu trong lòng cơ sở.
Cựu quan chức Lầu Năm Góc Mick Mulroy nhận định loại vũ khí được sử dụng trong đợt không kích có thể khiến chương trình hạt nhân Iran chậm lại từ 2-3 năm. Ông cho biết: “Một báo cáo đánh giá thiệt hại đầy đủ sẽ được hoàn tất trong vài ngày tới”.
Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc
In bài viết