Ngày 26-10, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 và các hội nghị liên quan chính thức khai mạc tại thủ đô Kuala Lumpur (Malaysia), theo hãng thông tấn Bernama.
Sự kiện quy tụ lãnh đạo các nước thành viên của khối, cùng các lãnh đạo quốc tế như Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres, Tổng thống Mỹ Donald Trump, Thủ tướng Canada Mark Carney,...
Hoàn thiện gia đình ASEAN
Một trong những sự kiện quan trọng nhất trong hội nghị năm nay là việc công nhận Timor-Leste là thành viên chính thức của ASEAN. Thủ tướng Malaysia và cũng là chủ tịch ASEAN 2025 - ông Anwar Ibrahim nhận định việc Timor-Leste chính thức gia nhập ASEAN là một dấu mốc lịch sử, khẳng định vận mệnh chung và tinh thần đoàn kết bền vững của các quốc gia trong khu vực.
“Việc Timor-Leste hiện diện tại đây đã hoàn thiện đại gia đình ASEAN - khẳng định vận mệnh chung và mối quan hệ gắn bó sâu sắc giữa các quốc gia trong khu vực. Trong cộng đồng này, quá trình phát triển và quyền tự chủ chiến lược của Timor-Leste sẽ nhận được sự ủng hộ vững chắc và lâu dài” - ông Anwar phát biểu.
Từ ngày 26-10, ASEAN (được thành lập năm 1967) có tổng cộng 11 thành viên gồm: Brunei, Campuchia, Indonesia, Lào, Malaysia, Myanmar, Philippines, Singapore, Thái Lan, Việt Nam và Timor-Leste.
“Hôm nay, lịch sử đã được viết nên. Đối với người dân Timor-Leste, đây không chỉ là một giấc mơ thành hiện thực, mà còn là lời khẳng định mạnh mẽ cho hành trình kiên cường, bền bỉ và đầy hy vọng của chúng tôi” - Thủ tướng Timor-Leste, ông Kay Rala Xanana Gusmao, phát biểu.
Ông Gusmao tin rằng tư cách thành viên ASEAN mở ra nhiều cơ hội trong thương mại, đầu tư, giáo dục và kinh tế số.
Bà Joanne Lin, đồng điều phối viên Trung tâm Nghiên cứu ASEAN tại Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, nhận định rằng tư cách thành viên của Timor-Leste mang tính lịch sử vì nó là kết tinh của hơn một thập niên thảo luận và chuẩn bị.
Bà Khoo Ying Hooi từ Khoa Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược thuộc ĐH Malaya (Malaysia) thì cho rằng việc kết nạp Timor-Leste mang cả ý nghĩa biểu tượng và thực tiễn, thể hiện tính bao trùm của ASEAN.
“Việc gia nhập của Timor-Leste hoàn thiện bản đồ Đông Nam Á, đưa mọi quốc gia trong khu vực vào gia đình ASEAN. Nó hoàn thiện ASEAN về mặt địa lý và chính trị. Chúng ta có thể nói rằng đây là một bước đi trọng đại” - theo bà Khoo.
Hợp tác - tôn trọng - lý trí
Ngày 26-10, Chủ tịch luân phiên ASEAN năm nay nhấn mạnh rằng khối cần có dũng khí để kiến tạo những quan hệ đối tác mới và làm sâu sắc hơn các mối quan hệ hiện có, cũng như đối mặt chủ nghĩa bảo hộ đang trỗi dậy và sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng toàn cầu.
“Những điều này phải được tái tạo thông qua hợp tác và củng cố bằng mục tiêu chung. Đó là lý do ASEAN đang mở rộng liên kết kinh tế, tăng cường thương mại và nâng cao năng lực cạnh tranh” - ông Anwar nói.
Cũng trong ngày 26-10, ASEAN đã chính thức ra mắt phiên bản nâng cấp của Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA). Hiệp định này đặt mục tiêu giảm thêm thuế quan, loại bỏ các rào cản phi thuế, hướng tới tự do hóa hoàn toàn dòng chảy hàng hóa nội khối, nhằm tạo ra một thị trường khu vực thông suốt hơn, giảm chi phí kinh doanh và mở rộng thương mại. Tính đến năm 2020, 98,6% hàng hóa nội khối ASEAN đã được xóa bỏ thuế nhập khẩu.
Bên cạnh hội nhập kinh tế, khối cũng đang thúc đẩy Mạng lưới điện ASEAN (ASEAN Power Grid) với một cơ chế tài chính mới; thống nhất đẩy nhanh Hiệp định Khung Kinh tế Số ASEAN, dự kiến hoàn tất vào năm 2026; và sẽ thành lập Mạng lưới An toàn Trí tuệ nhân tạo (AI SAFE) để “bảo đảm đạo đức, an toàn và quản trị tốt trong việc sử dụng AI”.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của sự tôn trọng và lý trí, ông Anwar đã dẫn chứng về tranh chấp biên giới Thái Lan-Campuchia thời gian qua. Campuchia và Thái Lan đã ký hiệp định hòa bình vào ngày 26-10, với sự chứng kiến của ông Anwar và ông Trump.
“Sức mạnh của chúng ta không nằm ở sự đồng nhất, mà ở niềm tin rằng sự tôn trọng và lý trí vẫn gắn kết chúng ta” - ông Anwar nói. Ông cho rằng thỏa thuận hòa bình này "nhắc chúng ta rằng hòa giải không phải là nhượng bộ, mà là hành động của lòng dũng cảm, và một khi được lựa chọn, hòa bình có thể định hình lại tương lai của các quốc gia”.
Về hội nghị ASEAN năm nay, giới quan sát nhận định đây là sự kiện chính trị nổi bật nhất của khu vực trong nhiều năm trở lại đây, khi quy tụ nhiều lãnh đạo cấp cao và diễn ra giữa lúc căng thẳng địa chính trị, kinh tế toàn cầu đang gia tăng.
Trao đổi với kênh Channel NewsAsia, bà Khoo nhận định thời điểm diễn ra hội nghị mang tính then chốt đối với ASEAN, khi khối chuyển mình từ một "diễn đàn chỉ để nói" thành một cộng đồng hành động có mục đích.
Cựu Tổng thư ký ASEAN - ông Ong Keng Yong đánh giá rằng sự hiện diện của các nhà lãnh đạo quốc tế tại Hội nghị Cấp cao ASEAN năm nay cho thấy sức hút và tầm quan trọng của khối, vốn đóng vai trò như một diễn đàn trọng yếu, nơi các quốc gia tìm cách hợp tác với khối nhằm thúc đẩy lợi ích của mình cũng như lợi ích chung.
Ông Ong cũng cho rằng việc Thái Lan và Campuchia ký vào tuyên bố chung về thỏa thuận hòa bình đánh dấu cột mốc ngoại giao quan trọng đối với ASEAN, trong đó làm nổi bật cách tiếp cận hòa bình của khối không phải là dùng vũ lực, mà là khuyến khích đối thoại và thỏa hiệp.
ASEAN đề cao vai trò của ông Trump trong thỏa thuận hòa bình Campuchia-Thái Lan
Với cương vị Chủ tịch luân phiên ASEAN - Thủ tướng Malaysia Anwar bày tỏ sự trân trọng đối với Tổng thống Trump vì vai trò và cam kết của nhà lãnh đạo Mỹ trong việc hỗ trợ đạt được thỏa thuận hòa bình Campuchia-Thái Lan.
Thủ tướng Anwar cho biết khối ASEAN đánh giá cao sự quan tâm, thấu cảm và quyết tâm của ông Trump trong việc thúc đẩy hòa bình và ổn định khu vực.
“Khi tôi nhận được cuộc gọi đầu tiên của ngài, kêu gọi Malaysia tăng cường hỗ trợ cho sáng kiến hòa bình, và biết rằng ngài đích thân gọi cho cả hai thủ tướng Thái Lan và Campuchia để thúc đẩy tiến trình đạt thỏa thuận nhanh chóng, tôi chỉ có thể nói một lời cảm ơn” - ông Anwar nói.
Thủ tướng Malaysia nhấn mạnh “thực sự khâm phục nghị lực và lòng can đảm của ngài, bởi thế giới ngày nay rất cần những nhà lãnh đạo dám kiên định vì hòa bình”.
DƯƠNG KHANG/Theo PLO
In bài viết