Lào có nguy cơ rơi sâu vào ‘bẫy nợ’ của Trung Quốc

Lào có nguy cơ trở thành một trong những quốc gia rơi sâu hơn vào “bẫy nợ” của Trung Quốc, khi nợ tích lũy đã vượt quá 60% tổng sản phẩm quốc nội của nền kinh tế.

Ồ ạt đầu tư đến từ Trung Quốc.

Theo tờ Nikkei Asian Review, Lào, với dân số chỉ 7 triệu người, hy vọng các công ty Trung Quốc có thể đầu tư các đặc khu kinh tế và mở cửa các cơ sở hạ tầng như đập thủy điện và đường sắt cho các công ty Trung Quốc nhận xây dựng. Tuy nhiên, các nhà quan sát đã đặt câu hỏi về các dự án này, thậm chí lo ngại rằng nợ của Lào đã chồng chất như núi. Tất cả các dự án này chắc chắn sẽ khiến nhiều người lo ngại về bẫy nợ ở một quốc gia tương đối kém phát triển với chỉ 7 triệu dân.

Sau khi mở cửa biên giới với các nhà thầu xây dựng đập và kỹ sư đường sắt của Trung Quốc, Lào đang tìm kiếm các công ty Trung Quốc đầu tư vào các đặc khu kinh tế (SEZ) đang mọc lên nhanh chóng trên khắp đất nước.

Với việc Bắc Kinh thúc đẩy các SEZ như một phần của Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường (BRI), Đặc khu kinh tế Boten ở biên giới phía Bắc Lào đã minh họa cho việc "dùng đất để đổi vốn" của quốc gia này.

Boten tiếp giáp biên giới với tỉnh Vân Nam của Trung Quốc và các nhà phát triển Trung Quốc đang được cho thuê ở đó trong 90 năm. Đầu tháng 12/2019 Đầu tháng 12/2019, Khemmani Pholsena, Bộ trưởng ngành công nghiệp và thương mại của Lào, đã đến Vân Nam để gặp các quan chức của Trung Quốc và ký các thỏa thuận - bao gồm các kế hoạch xây dựng một hành lang kinh tế ở khu vực Boten, phía bắc Lào, liền kề với tỉnh Vân Nam Trung Quốc. Tập đoàn công nghiệp Vân Nam – Hai Cheng đã được phép xây dựng các cơ sở như khách sạn, trung tâm giải trí, nhà hàng và trung tâm mua sắm để thu hút khách du lịch Trung Quốc với vốn đầu tư 10 tỷ USD, diện tích khoảng 700 ha ở khu vực miền núi. Tập đoàn Trung Quốc này đã giành được quyền xây dựng và phát triển SEZ với hợp đồng cho thuê 90 năm, cho phép đầu tư vào khách sạn, trung tâm mua sắm, nhà hàng và trung tâm giải trí nhằm phục vụ thị trường du lịch Trung Quốc đang phát triển ở Lào. Để thành lập thêm các đặc khu kinh tế như Boten, Lào hiện đã phê duyệt 14 trong số 40 đặc khu kinh tế đã quy hoạch với hy vọng thúc đẩy nhanh tốc độ phát triển của nền kinh tế của đất nước. Trong mấy năm qua, tốc độ tăng trưởng trung bình tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Lào là 6%.

Tại Viêng Chăn, thủ đô của Lào, một kỷ lục du lịch mới đã được thiết lập trong năm 2019: hơn 1 triệu khách du lịch Trung Quốc đã tới đây.  “Thị trường Trung Quốc rất quan trọng đối với ngành du lịch của Lào,” Kikeo Khaykhamphithoune, Bộ trưởng Bộ Thông tin - Văn hóa và Du lịch Lào cho biết tại một sự kiện du lịch vừa diễn ra ở Viêng Chăn. Số khách du lịch Trung Quốc đến Lào đã tăng từ 400.000 trong năm 2014 lên 800.000 vào năm 2018. Trong số khách du lịch, phần nhiều là các con bạc hướng đến 4 sòng bạc nổi tiếng hoạt động trong các khu vực đặc biệt tại đây. Lớn nhất là sòng bạc Kings Romans, nằm trên một mảnh đất ven sông được thuê trong 99 năm ở Tam giác vàng, một ngã ba khét tiếng về buôn bán ma túy nằm cạnh sông Mê Kông nơi tiếp giáp 3 nước Lào, Myanmar và Thái Lan. Để thiết lập nhiều khu vực như Boten, Lào đã phê duyệt 14 SEZ trong tổng số 40 đặc khu dự kiến ​​nhằm thúc đẩy tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế, với mục tiêu duy trì mức tăng trường trung bình 6% GDP trong những năm gần đây.

Đặc khu kinh tế Savan-Seno, gần sông Mê Kông, là nơi đầu tiên được thành lập năm 2003, và cũng có một sòng bạc nổi tiếng. Đặc khu lớn nhất là ở Champasak, một tỉnh phía Nam dọc biên giới với Campuchia. Kế hoạch chi tiết cho dự án rộng 10.000 ha, bao gồm hơn 30 khách sạn năm sao và khu nghỉ dưỡng giải trí tích hợp nhằm thu hút khách du lịch Trung Quốc đến tham quan danh lam thắng cảnh của đất nước. Khu vực này là quê hương của ông Khamtay Si Phan Don, một quần đảo ven sông Mê Kông.

Tập đoàn Powerchina Resources thuộc sở hữu của nhà nước, đang xây dựng dự án thủy điện Pak Lay trị giá 2,1 tỷ USD trên sông Mê Kông. Trong đó, khoảng 1,7 tỷ USD đến từ Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc. Lào trước đây nhận các khoản vay và bí quyết phát triển từ Trung Quốc cho các dự án thủy điện để mở rộng nền kinh tế bằng cách xuất khẩu điện sang các nước láng giềng.

Đầu năm 2019, ông Samsana Ratsaphong, lãnh đạo ngành đường sắt của Lào cho biết tuyến đường sắt dài 414km, nối Vân Nam (thủ phủ của tỉnh Côn Minh, Trung Quốc) với thủ đô Viên Chăn của Lào đã hoàn thành một nửa và sẽ vận hành đúng tiến độ vào tháng 12 năm 2021. Tuyến đường sắt Vân Nam – Viên Chăn được bắt đầu xây dựng từ đầu năm 2015. Sau khi đến Viên Chăn, nó nối với đường sắt chạy tới Bangkok, Thái Lan, rồi xuôi về phía Nam dọc theo bán đảo Malaysia cho tới tận Singapore. Chi phí đầu tư cho tuyến đường sắt khoảng 6 tỷ đôla làm dấy lên mối lo ngại bị sập bẫy nợ. Số tiền chi ra cho dự án đường sắt tương đương đến một nửa GDP của Lào. Chính phủ Trung Quốc sẽ cấp khoảng 70% vốn cho tuyến đường sắt, trong khi Lào – nơi có nền nông nghiệp tự cấp chiếm tới một nửa doanh thu cho nền kinh tế – chỉ trả 30% còn lại với vốn vay từ các thể chế tài chính Trung Quốc.Tuy nhiên, 30% còn lại cũng là mức quá lớn đối với Lào. Chính phủ Lào đã phải vay 480 triệu đô la từ Trung Quốc ở mức lãi 2,3% với thời hạn 30 năm. Các khoản vay được thế chấp bằng một mỏ bauxite và ba mỏ kali ở Lào.

Pornpana Kuaycharoen, điều phối viên của Land Watch Thai, một tổ chức theo dõi các SEZ ở Đông Nam Á, cho biết: “Cho đến nay, như một phần của chiến dịch Vành đai và Con đường do ông Tập Cận Bình khởi xướng, 160 công ty Trung Quốc đã đầu tư hơn 1,5 tỷ USD tại Lào”.

Chuyên gia hoài nghi về mô hình phát triển của Lào và cảnh báo nguy cơ rơi vào bẫy nợ

Các dự án đang được đẩy nhanh nhưng các chuyên gia cũng đặt câu hỏi về giá trị thực của mô hình phát triển này tại Lào. “Lào vẫn là một nền kinh tế nông nghiệp”, Shalmali Guttal, giám đốc điều hành của một nhóm chuyên gia cố vấn có trụ sở tại Bangkok, nói với Nikkei. "Nơi đây vẫn chưa chịu đầu tư vào phát triển nguồn nhân lực có kĩ năng để khai thác các cơ hội việc làm tốt trong các SEZ. Có thể các SEZ là một phần của kế hoạch công nghiệp hóa, nhưng chúng ta không thấy việc gia tăng sản xuất nhiều ở các SEZ tại Lào", bà nói: “Thay vào đó, đất đai sử dụng để phát triển bất động sản - chung cư, khách sạn, biệt thự sang trọng, sân golf và sòng bạc”. Ông Shalmali Guttal, giám đốc điều hành của Focus on the Global South, một nhóm chuyên gia tư vấn của Thái Lan, nói với Nikkei Asian Review , các đặc khu kinh tế có thể là một phần của kế hoạch công nghiệp hóa, nhưng các đặc khu kinh tế của Lào đã không thúc đẩy sự phát triển của ngành sản xuất. Thay vào đó, đất đai đang được sử dụng để phát triển khai thác các bất động sản, như khách sạn và sòng bạc.

 Tháng 3/2019, Trung tâm phát triển toàn cầu có trụ sở tại Mỹ đã cảnh báo về sự phụ thuộc của Lào vào Trung Quốc. Trung tâm này nhấn mạnh rằng Lào nằm trong nhóm 8 nước có tỷ lệ nợ với Trung Quốc cao nhất trong nhóm 68 nước có tham gia vào dự án “Vành đai và Con đường.” Cơ quan này chỉ ra rằng số tiền chi ra cho dự án đường sắt tương đương đến một nửa GDP của Lào.

Tháng 08/2019, Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) cũng cảnh báo rằng dự án có thể đe dọa đến khả năng trả nợ của Lào. Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Lào cho biết nợ công đã tăng lên hơn 60% GDP – các nhà kinh tế cho rằng mức này là quá cao và nhiều rủi ro.

Các dự án xây dựng này cũng không mang đến nhiều việc làm cho người địa phương như kỳ vọng trước đó bởi Trung Quốc đưa các kỹ sư và người lao động sang Lào làm việc. Trước đó theo tờ Nikkei, hàng ngàn gia đình người Lào phản ánh họ đáng ra sẽ nhận được bồi thường từ việc nộp đất để làm dự án cao tốc khởi công từ năm 2016 nhưng cho tới nay, số tiền bao nhiêu và thời gian nhận là bao giờ thì chưa được nhận câu trả lời rõ ràng. Theo ước tính chính thức, gần 4.000 ha rừng, đất nông nghiệp và hơn 3.300 tòa nhà đã được trưng dụng cho dự án. Hàng ngàn hộ gia đình đã mất đất canh tác, nhưng chưa có tiền đền bù, rơi vào hoàn cảnh túng quẫn.

Tất cả các dự án này chắc chắn sẽ khiến nhiều người lo ngại về bẫy nợ ở một quốc gia tương đối kém phát triển với chỉ 7 triệu dân. Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã gióng lên hồi chuông cảnh báo vào tháng 8, nói rằng nguy cơ “khủng hoảng nợ vẫn còn rất cao” đối với quốc gia này. Trước khi kết thúc năm 2017, Lào có khoản nợ nước ngoài là 13,6 tỷ USD, trong khi GDP của nước này chưa tới 20 tỷ USD. Trung Quốc là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất ở Lào, đã đầu tư 5,4 tỷ đôla kể từ năm 1989. Một bài học ở châu Á đã chỉ ra nguy cơ này. Sri Lanka đã phải trao quyền điều hành cảng Hambatonta cho Trung Quốc trong thời hạn 99 năm, sau khi không trả nổi khoản vay trị giá 1,5 tỷ đô la.

Châu Nhật Bình tổng hợp

Nguồn:vpdf.org.vn Copy link