Nguồn: Gideon Rachman, “Trump’s fragile peace in the Middle East,” Financial Times, 24/06/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
“Cuộc chiến 12 ngày” có một ý nghĩa nhất định. Bằng cách đặt cho cuộc xung đột giữa Iran, Israel, và Mỹ cái tên đó, Donald Trump đang làm hai việc. Đầu tiên, Tổng thống Mỹ đang cố gắng vạch ra một kết thúc rõ ràng cho cuộc chiến. Thứ hai, ông đang ám chỉ rằng 12 ngày chiến tranh vừa qua là thời điểm tái sắp xếp trật tự cho Trung Đông – tương tự như Cuộc chiến Sáu ngày năm 1967, trong đó Israel đã đánh bại Ai Cập, Syria, và Jordan.
Liệu những tuyên bố này có thể đứng vững trước thử thách của thời gian? Chỉ vài giờ sau khi Trump tuyên bố ngừng bắn, Israel đã cáo buộc Iran vi phạm lệnh ngừng bắn – và thề sẽ đáp trả mạnh mẽ. Đến lượt mình, Trump đã phản ứng bằng một chỉ thị gay gắt, yêu cầu cả hai bên rút lui. Việc Tổng thống Mỹ sẵn sàng chỉ trích chính phủ Israel vì “vi phạm nghiêm trọng” thỏa thuận ngừng bắn là một thay đổi đáng kể so với xu hướng thông thường của Mỹ là đối xử nhẹ nhàng với Israel – theo đó cũng công khai căng thẳng giữa Washington và Netanyahu.
Có thể đây chỉ là trường hợp hai đối thủ cố ra những đòn đánh cuối cùng sau tiếng chuông kết thúc trận đấu – và rằng phần tồi tệ nhất của cuộc chiến đã thực sự qua đi. Mặt khác, tuyên bố “HÒA BÌNH” của Trump cũng có thể chỉ là mơ ước viển vông – một lần nữa nhấn mạnh rằng Mỹ không kiểm soát được các sự kiện trong khu vực.
Dù rõ ràng đây là một lệnh ngừng bắn mong manh, nhưng nó là một dấu hiệu hợp lý cho thấy xung đột đang dần lắng xuống. Tuy nhiên, điều này nhiều khả năng chỉ đánh dấu một sự tạm dừng giao tranh giữa Israel và Iran – hơn là một khởi đầu mới, dứt khoát mà Trump đang tìm kiếm.
Cộng hòa Hồi giáo Iran rõ ràng đã bị tàn phá nặng nề. Nhưng đến nay họ vẫn còn nguyên vẹn. Thay vì thay đổi thế giới quan của giới lãnh đạo Iran, cuộc xung đột chỉ xác nhận những giả định cơ bản của họ – rằng Israel và Mỹ là những kẻ thù vô cùng nguy hiểm.
Kết quả là, giới lãnh đạo Iran giờ đây sẽ tìm cách tái thiết sức mạnh quân sự và tính chính danh trong nước. Vali Nasr, tác giả cuốn Đại chiến lược của Iran (Iran’s Grand Strategy), lập luận rằng chế độ này “không hề có suy nghĩ rằng chúng ta không thể đối phó với mối đe dọa từ Israel, nên hãy cứ làm hòa với họ.”
Việc xây dựng lại chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Iran – cũng như mạng lưới các lực lượng ủy nhiệm trong khu vực – sẽ rất khó, nhưng không phải là không thể. Và Iran giờ đây cũng có mọi động lực để tìm kiếm những cách thức mới nhằm trả đũa Israel.
Theo quan điểm của Nasr, “điểm yếu lớn nhất của chế độ hiện nay là dân chúng.” Những nỗ lực xây dựng lại cơ sở ủng hộ trong nước có thể sẽ tập trung vào những lời kêu gọi chủ nghĩa dân tộc trước mối đe dọa bên ngoài.
Nếu không có sự thay đổi chế độ ở Iran – hoặc một sự thay đổi dứt khoát về mặt tư duy – chiến thắng rõ ràng của Israel trong Cuộc chiến 12 ngày sẽ không được đảm bảo. Người Israel đã chứng minh được năng lực quân sự và tình báo phi thường. Nhưng họ cũng cho thấy rằng cuối cùng thì họ vẫn phụ thuộc vào Mỹ để hoàn thành công việc.
Vì Cộng hòa Hồi giáo chưa bị đánh bại hoàn toàn, nên Israel và Mỹ cần tìm những cách thay thế để đảm bảo hòa bình trong khu vực.
Tuy nhiên, sau cuộc tấn công của Hamas vào ngày 07/10/2023, kiến tạo hòa bình đã trở nên lỗi thời ở Israel. Chính phủ Netanyahu và hầu hết những người kế nhiệm tiềm năng của họ dường như đều cam kết với một chiến lược an ninh quốc gia dựa trên bá quyền khu vực. Cho đến nay, bá quyền đã phần nào được thiết lập. Nhưng đối với một quốc gia chỉ có 10 triệu dân ở trong một khu vực với vài trăm triệu dân, đó sẽ luôn là một thành tựu mong manh.
Trump rõ ràng đã quyết tâm đi vào lịch sử như một người gìn giữ hòa bình – và gần đây đã nhắc lại quan điểm của mình rằng ông nên được trao Giải Nobel Hòa bình. Những phụ tá thân cận của Tổng thống từ lâu đã muốn phát triển trên nền tảng Hiệp định Abraham, được ký kết tại Washington trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, theo đó giúp Israel bình thường hóa quan hệ với Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Bahrain, Morocco, và Sudan.
Nhưng việc bình thường hóa quan hệ giữa Israel và Iran – hai quốc gia vừa mới đối đầu với nhau và vẫn là kẻ thù không đội trời chung – sẽ khó hơn rất nhiều. Đội ngũ của Trump cũng thiếu hỏa lực ngoại giao. Cả Ngoại trưởng Marco Rubio lẫn Đặc phái viên Steve Witkoff đều không phải Henry Kissinger thời hiện đại.
Việc Trump gợi lại ký ức về Cuộc chiến Sáu ngày năm 1967 thật ra là một con dao hai lưỡi, bởi sáu năm sau, vào năm 1973, Israel lại một lần nữa có chiến tranh với Ai Cập và Syria.
Theo Nghiên cứu Quốc tế
In bài viết