Theo Nhân dân nhật báo (Trung Quốc), khi nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa ra đời năm 1949, đất nước còn nghèo đói, lạc hậu cả về kinh tế lẫn văn hóa, cố lãnh đạo Trung Quốc Mao Trạch Đông từng cảm thán nói: “Chúng ta có thể làm gì bây giờ? Chúng ta có thể đóng bàn ghế, sản xuất tách trà và ấm trà, có thể trồng ngũ cốc, xay bột, làm giấy, nhưng chúng ta không thể chế tạo ô tô, máy bay, xe tăng hay máy kéo nào.”
Để thay đổi tình hình trong khi kinh nghiệm còn thiếu, lãnh đạo Trung Quốc quyết định học hỏi kinh nghiệm tiên tiến từ nước ngoài.
Trong bối cảnh lúc ấy, chỉ có thể học mô hình xây dựng xã hội chủ nghĩa của Liên Xô, kết hợp với thực tế trong nước Trung Quốc.
Tháng 8/1952, Chu Ân Lai và Trần Vân dẫn đầu đoàn đại biểu Trung Quốc sang Liên Xô, mang theo bản dự thảo Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất.
Tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng cho rằng, tính đến nay, các kế hoạch 5 năm liên tiếp của nước này vẫn là trụ cột trong hoạch định chính sách kinh tế vĩ mô.
Từ kế hoạch đầu tiên được thực hiện vào năm 1953, Bắc Kinh đã biến năng lực công nghiệp hạn chế thành quy mô sản xuất hàng loạt giúp Trung Quốc có được danh tiếng là "công xưởng của thế giới".
Bắc Kinh hiện đang nỗ lực tiến lên vị trí cao hơn trong chuỗi giá trị và trở thành trung tâm đổi mới toàn cầu trong các lĩnh vực tiên tiến – và kế hoạch 5 năm tiếp theo, kế hoạch thứ 15, dự kiến sẽ là một phần quan trọng của quá trình đó.
Tăng trưởng GDP của Trung Quốc. Ảnh: SCMP
Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất: Sự trỗi dậy của công nghiệp nặng
Khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập năm 1949, nước này chỉ có thể theo đuổi công nghiệp hóa một cách chập chờn. Sự phục hồi kinh tế sau nhiều thập kỷ xung đột và bị cô lập với các nước phương Tây trong bối cảnh căng thẳng tư tưởng của Chiến tranh Lạnh càng khiến tình hình trở nên khó khăn hơn.
Trong kế hoạch 5 năm đầu tiên của Trung Quốc được thực hiện vào năm 1953, ưu tiên hàng đầu là "huy động mọi nguồn lực" để thúc đẩy việc xây dựng "156 dự án công nghiệp" - bao gồm các mỏ than lớn, thâm dụng vốn, nhà máy điện, nhà máy thép và nhà máy cơ khí - với sự giúp đỡ của Liên Xô.
Đầu tư vào các dự án công nghiệp trong kế hoạch 5 năm lần thứ nhất chiếm 58,2% tổng vốn đầu tư. Kết quả là, đến cuối kế hoạch, công nghiệp nặng của Trung Quốc chiếm 45% sản lượng công nghiệp, so với mức 35,5% vào năm 1952.
Trong 5 năm đó, Trung Quốc đã thành lập nhà máy ô tô đầu tiên tại thành phố Trường Xuân ở phía bắc, sau đó được sáp nhập vào Tập đoàn FAW Trung Quốc hiện nay.
Những diễn biến quan trọng khác trong kế hoạch 5 năm đầu tiên bao gồm việc tổ chức lại Angang Steel, hiện là nhà sản xuất thép lớn thứ ba thế giới, thành một doanh nghiệp nhà nước trực thuộc Bộ Công nghiệp nặng, và sự phát triển ban đầu của Nhà máy ống điện tử Bắc Kinh, tiền thân của Tập đoàn BOE, nhà cung cấp cho Apple , sau khi thành lập vào năm 1952.
Kế hoạch 5 năm lần thứ bảy: Bước nhảy vọt về công nghệ
Vào tháng 3 năm 1986, năm đầu tiên của kế hoạch 5 năm lần thứ bảy của Trung Quốc, Bắc Kinh bắt đầu thúc đẩy một sáng kiến nhằm đạt được những đột phá về công nghệ được gọi là Chương trình 863 – được đặt tên theo tháng thành lập chương trình.
Được mô phỏng theo Sáng kiến Phòng thủ Chiến lược của Hoa Kỳ, sáng kiến này ưu tiên công nghệ sinh học, hàng không vũ trụ, công nghệ thông tin, quốc phòng tiên tiến, tự động hóa, năng lượng và vật liệu mới, chuyển hướng hỗ trợ tài chính và chính sách lớn vào các dự án quan trọng cho quốc phòng và phát triển kinh tế trong tương lai.
Chương trình này, được nêu trong 6 kế hoạch 5 năm liên tiếp, đã phát triển các sản phẩm như tàu vũ trụ Thần Châu, tàu ngầm Giao Long, siêu máy tính Thiên Hà-1, Thiên Hà-2 và bộ vi xử lý Loongson .
Kế hoạch 5 năm lần thứ chín: Xử lý khủng hoảng tài chính châu Á
Kế hoạch 5 năm lần thứ chín của Trung Quốc, được công bố vào năm 1996, đặt mục tiêu tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội hàng năm là 8%, thấp hơn so với 5 năm trước đó do lo ngại về lạm phát.
Nhưng cuộc khủng hoảng tài chính châu Á, bắt đầu từ năm 1997, đã làm suy yếu xuất khẩu, trong khi nhu cầu nội địa yếu và đầu tư giảm đã dẫn đến áp lực giảm phát. Với mục tiêu tăng trưởng đã đề ra, chính quyền trung ương đã chuyển sang định hướng chính sách khuyến khích nhu cầu nội địa.
“Chính quyền trung ương nhận ra rằng để đạt được các mục tiêu của kế hoạch 5 năm lần thứ chín, chính sách cần phải chuyển hướng sang ngăn chặn nền kinh tế mất đà sau khi hạ cánh mềm, trong bối cảnh nhu cầu trong nước và bên ngoài yếu”, Yin Jun, phó giáo sư tại Đại học Bắc Kinh, đã viết trong cuốn sách Kế hoạch phát triển kinh tế và xã hội của Trung Quốc .
Bên cạnh các biện pháp kinh tế vĩ mô như cắt giảm lãi suất và phát hành trái phiếu, Trung Quốc đã áp dụng “tuần lễ vàng” vào năm 1999, kéo dài kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, Ngày Lao động và Quốc khánh thành các kỳ nghỉ kéo dài cả tuần thông qua việc điều chỉnh lịch làm việc. Đây vẫn là mùa cao điểm du lịch và tiêu dùng của đất nước.
Nhờ những điều chỉnh chính sách này, nền kinh tế Trung Quốc đã tăng trưởng với tốc độ hàng năm 8,3% từ năm 1996 đến năm 2000, so với mức trung bình toàn cầu là 3,8%. Đến năm 1998, thu nhập bình quân đầu người của Trung Quốc đạt 800 đô la Mỹ, đưa nước này bước vào hàng ngũ các nền kinh tế có thu nhập trung bình.
Công nghệ Trung Quốc phát triển vượt trội. Ảnh: CHINA DAILY
Kế hoạch 5 năm lần thứ 10: Trung Quốc gia nhập WTO
Với dự kiến Trung Quốc sẽ gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới vào thời điểm nào đó giữa năm 2001 và 2005, một chiến lược “vươn ra toàn cầu” đã được đưa ra trong kế hoạch 5 năm lần thứ 10 nhằm khuyến khích đầu tư nước ngoài vào các lĩnh vực mà Trung Quốc có lợi thế so sánh.
Chính phủ hỗ trợ các công ty trong việc ký kết hợp đồng và gia công ở nước ngoài để thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm, dịch vụ và công nghệ. Chính phủ cũng khuyến khích các công ty thành lập các trung tâm nghiên cứu, phát triển và thiết kế ở nước ngoài, đồng thời theo đuổi tăng trưởng đa quốc gia.
Sau khi chiến lược và các chính sách hỗ trợ được đưa ra, đầu tư trực tiếp ra nước ngoài của Trung Quốc đã tăng vọt từ 6,9 tỷ đô la Mỹ năm 2001 lên 12,26 tỷ đô la Mỹ năm 2005. Con số này đạt 162,8 tỷ đô la Mỹ vào năm ngoái.
Các công ty Trung Quốc đã tăng cường sự hiện diện toàn cầu của mình trong giai đoạn này, với việc TCL Corporation mua lại nhà sản xuất tivi Đức Schneider Electronics vào năm 2002 và Lenovo mua lại bộ phận máy tính cá nhân của IBM vào năm 2005.
Kế hoạch 5 năm lần thứ 14: Đổi mới là ưu tiên hàng đầu
Tại một cuộc họp báo vào tháng 7, Zheng Shanjie , người đứng đầu Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia - cơ quan hoạch định kinh tế hàng đầu Trung Quốc và là cơ quan chịu trách nhiệm soạn thảo kế hoạch 5 năm - cho biết kế hoạch lần thứ 14 đã "nâng tầm quan trọng của đổi mới lên một tầm cao chưa từng có".
Sau cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Mỹ Donald Trump từ năm 2017 đến năm 2021, khi Washington hạn chế xuất khẩu chip và chất bán dẫn, Trung Quốc đã nhấn mạnh hơn vào tính tự lực và đổi mới trong kế hoạch 5 năm lần thứ 14, bắt đầu vào năm 2021 và kết thúc vào năm nay.
Kế hoạch nhấn mạnh năng lực đổi mới sáng tạo độc đáo và những đột phá công nghệ trong các lĩnh vực then chốt như trí tuệ nhân tạo, khoa học thần kinh và hàng không vũ trụ. Kế hoạch cũng kêu gọi thúc đẩy hơn nữa các "ngành công nghiệp mới nổi", bao gồm công nghệ sinh học và xe điện, đồng thời lập kế hoạch chiến lược cho các "ngành công nghiệp tương lai", chẳng hạn như công nghệ gen và lưu trữ năng lượng.
Kết quả là, Trung Quốc đang ngày càng tự chủ hơn trong các công nghệ quan trọng như chip và nổi lên như một trung tâm đổi mới trong các lĩnh vực tiên tiến như robot hình người.
Theo doisongphapluat.nguoiduatin.vn
An An (Theo Nhân dân nhật báo, SCMP)
In bài viết